عمارت مسعودیه بنایی است مربوط به دوره قاجار که در تهران میدان بهارستان واقع شده است. باغ عمارت مسعودیه به دستور مسعود میرزا، ملقب به ظل‌السلطان، فرزند ناصرالدین شاه، در 1295 ق، در زمینی به وسعت حدود 4000 مترمربع، مرکب از بیرونی (دیوان خانه) و اندرونی و دیگر ملحقات بنا شده است.
عمارت مسعودیه به همراه باغ نگارستان، باغ لاله‌زار و باغ سردار ایروانی یکی از اماکنی است که در محدوده شمال حصار شاه طهماسبی تهران در عصر ناصری بنا شده و همچنان که خصوصیات باغ‌های ایرانی را داراست با نقش‌مایه‌ها و عناصری از معماری فرنگی مزین شده است. نام این عمارت نیز برگرفته از نام مسعود میرزا به مسعودیه شهرت یافته است و معمار این بنا استاد شعبان معمار باشی است.
مجموعه عمارت مسعودیه شامل ۵ عمارت دیوانخانه، سفره‌خانه، حوضخانه، عمارت سید جوادی، عمارت مشیرالملکی و عمارت سردر، مملو از گچ‌بری، کاشی‌کاری، خطاطی، نقاشی دیواری و به طوری کلی تزئینات نفیس، تقسیم‌بندی‌های فضایی و عملکردهای متنوع است. این مجموعه تاریخی دارای ۷ کتیبه است که دو کتیبه در سردر اصلی، یک کتیبه در سردر کالسکه‌رو، دو کتیبه در عمارت دیوان‌خانه و دو کتیبه نیز در عمارت مشیریه قرار دارد.
عمارت‌های اصلی عمارت مسعودیه عبارتند از عمارت دیوان خانه، عمارت سفره خانه، حیاط سید جوادی، عمارت سید جوادی، حیاط مشیری، عمارت مشیرالدوله، حیاط خلوت، عمارت حیاط خلوت عمارت سر در پیاده‌رو، عمارت سر در كالسكه‌رو، باغ دیوان‌خانه و بناهای جدید از شمال به جنوب.
موقعیت مکانی آن نیز در محدوده میدان بهارستان که بسیاری از مهم‌ترین حوادث تاریخ معاصر را به خود دیده است از خصوصیات منحصر به فرد آن به شمار می‌آید. عمارت مسعودیه در طول سال های عمر خود شاهد وقایع بسیار زیادی بود. در جریان جنبش مشروطه با توجه به نزدیکی آن به میدان بهارستان و اختلاف ظل السلطان با برادرش مظفر الدین شاه و فرزند او، یکی از پایگاه های مشروطه خواهان و مخالفان محمد علی شاه بود. در سال 1287 در نزدیکی این عمارت بمبی دست ساز زیر کالسکه محمد علی شاه منفجر شد که بهانه لازم را برای به توپ بستن مجلس دست او داد و پس از واقعه بهارستان، عمارت مسعودیه نیز به همراه خانه ظهیرالدوله و سایر مشروطه خواهان به رگبار بسته شد.
بنای بسیاری از ساختمان های فرهنگی کشور در عمارت مسعودیه گذاشته شد. نخستین کتابخانه و موزه ملی ایران جایی در گوشه این عمارت برپا شدند. در حدود سال های 1304 انجمن معارف با استفاده از یکی از اتاق های آن، نخستین کتابخانه رسمی کشور را که پایه اصلی و اولیه کتابخانه ملی بود گذاشت. چند سال بعد نیز یکی دیگر از اتاق های آن به عتیقه های باستانی که از گوشه و کنار ایران به دست آمده بود اختصاص یافت و در حقیقت نخستین موزه ایران در آن پایه گذاری شد. اشیای عتیقه این مکان در سال 1318 به موزه ملی منتقل شد.
در فاصله سال‌های 1342 و 1343 ش، از عمارت مسعودیه برای مدت کوتاهی به عنوان دانشكده افسری استفاده شده است. در سال 1345 هجری شمسی با تفکیک وزارت آموزش وپرورش از فرهنگ و هنر، عمارت مسعودیه به وزارت آموزش و پرورش سپرده شد و نخستین وزارتخانه آموزش و پرورش در آن مستقر شد.

باغ نگارستان از بناهای قدیمی تهران است که در سال ۱۲۲۲ هجری قمری (۱۱۸۷ ه‍. خ) به دستور فتحعلی‌شاه قاجار به‌عنوان اقامتگاه تابستانی ساخته شد. این بنا دارای دو عمارت عالی به نام‌های دلگشا و تالار قلمدان است. اتاق‌هایی با درهای چوبی و دو تالار بزرگ در طرفین ساختمان مرکزی این باغ وجود دارد. این باغ دارای ۶۴ اتاق، چهار تالار، کتابخانه با چهار سالن و ۶۰۰ متر زیربناست. تالارها با آینه‌کاری، نقوش طلایی و چلچراغ‌های باارزش مزین شده و تابلوهای آن به‌دست هنرمندانی چون میرزا جانی نقاش، میرزا بابا نقاش و عبدالله‌خان نقاش‌باشی کشیده شده‌است.
این بنا در زمان ساخت خارج از تهران قرار داشت، اما در سال ۱۲۸۴ ه‍. ق که ناصرالدین‌شاه بر گسترهٔ شهر تهران افزود، این بنا در داخل حصار جدید قرار گرفت و پس از بنای کاخ‌های صاحب‌قرانیه و سلطنت‌آباد، این باغ در اختیار نهادهای حکومتی قرار گرفت.
این باغ محدود است از باختر به خیابان صفی‌علی‌شاه، از خاور به خیابان دروازه شمیران، از جنوب به میدان بهارستان و از شمال به خیابان آتشکده (علایی) و محل سابق دانشکدهٔ ادبیات. در قسمت جنوب غربی آن ساختمان سازمان برنامه قرار دارد.
در ۱۳۰۴ ه‍. ق. این باغ به مدت یک سال به وزارت عدلیه اختصاص داده شد. در زمان مظفرالدین‌شاه، پس از سفر به فرنگ و بازدید از مدرسهٔ فلاحت امپراتوری در مسکو، اولین مدرسهٔ فلاحت ایران با استخدام یک بلژیکی در این باغ دایر شد. کمی بعد در بناهای جنوبی باغ، مدرسهٔ مستظرفه به ریاست کمال‌الملک تأسیس شد.
با گذشت زمان از آن‌جا که این باغ دیگر جزو بناهای سلطنتی نبود، رو به ویرانی رفت، تا این که در سال ۱۳۰۷ هجری خورشیدی، وزارت معارف در این محل سه بنای بزرگ ساخت و به دارالمعلمین عالی اختصاص داد. برای این کار از معمار و مهندس مهاجر روس، الکسی مارکف کمک گرفته شد. سپس با رعایت اصول معماری ایرانی، نقشهٔ تبدیل عمارت به دارالمعلمین تهیه گردید. باغ نگارستان نیز به دست سید علی‌اکبر باغبان طراحی شد. دبیرستان علمیه نیز تا سال ۱۳۱۱ ه‍. خ. در یکی از این سه بنا دایر بود. با تأسیس دانشسرای عالی در خرداد ۱۳۱۱ ه‍. خ. تمام بناها به این دانشسرا اختصاص یافت.
در ۱۳۱۵ ه‍. خ، کتاب‌خانهٔ باغ ساخته شد که معاونت آن را پروین اعتصامی به‌عهده داشت. در ۱۳۳۵، مؤسسۀ لغت‌نامه دهخدا، کلاس‌های زبان‌های خارجی، جغرافیا و کلاس‌های عمومی دانشکده ادبیات دایر شد. در ۱۳۳۷ نیز مؤسسۀ تحقیقات اجتماعی در این مکان آغاز به کار کرد.
از ۱۳۴۱ تا ۱۳۷۰ ه‍. خ. دانشکده علوم اجتماعی در این محل دایر بود و پس از انتقال آن، زمانی که در ۱۳۷۱ قصد واگذاری و تخریب آن را داشتند، دکتر روح‌الامینی مقاله‌ای با عنوان حسب حال‌ در روزنامۀ 'اطلاعات' نوشت و به واگذاری و تخریب آن اعتراض کرد. این محل نزدیک به دو سال متروکه بود، تا این که در آبان ۱۳۷۴ دکتر حسن حبیبی، معاون اول رئیس‌جمهور وقت، از این مکان دیدن و یکی از کارشناسان میراث فرهنگی به نام مهندس دانشور را برای تهیه نقشه و بازسازی باغ معرفی کرد. او نیز با هماهنگی دانشگاه، نقشه اولیه را به دست آورد و تغییرات انجام شده را اصلاح کرد.

قصر قاجار، نام یکی از کاخ‌های عصر قاجاریه است که بنای آن یکی از قدیمی‌ترین قصرهای پادشاهان قاجار به شمار می‌آ ید. از این قصرکه در نزدیکی چهارراه قصر امروزی یا همان ایستگاه قصر، واقع در محل تلاقی جاده قدیم شمیران (خیابان دکتر شریعتی) با خیابان عباس‌آباد (خیابان بهشتی امروزی) واقع بود،در عصر رضاشاه پهلوی نابود گردید و به جای آن زندان قصر ایجاد گردید.
ویژگی‌های بنا
این بنای وسیع که در راه قدیم تهران به شمیران قرار داشت، در بالای تپه‌ای واقع بود، و چهار برج مراقبت در چهارسوی آن قرارداشت. در ضمن این بنا فاقد پنجره‌های بیرونی بود و از این جهت بیشتر از آن که به یک کاخ پادشاهی شبیه باشد، به یک قلعه نظامی شباهت داشت.
باغ‌های بسیار بزرگی در اطراف این بنا واقعبود، که بوسیله استخرها و نهرهای زلال و پُرآبی از یکدیگر مجزا می‌شدند. و روی قطعه زمین‌های مطبقی احداث شده بودند. ورودی قصر دارای بالا خانه‌ای بود که چشم انداز زیباییاز صحرا، شمیران، تهران، خرابه‌های ری و نجف آباد، کاخ‌های اشرف آباد و دوشان تپه داشت و اطراف و بناها از آن بالا به خوبی دیده می‌شدند.
تزئینات داخلی
ناصر نجمی در کتاب دارالخلافه تهران تزئین داخلی اتاق‌ها را نظیر اغلب ساختمان‌های مجلل ایرانی دانسته و نوشته‌است که این تزئینات عبارت بودند از: آینه کاری، گچکاری، اکلیل کاری، نقاشی‌های عجیب و ساده و بی پیرایه‌ایاز صحنه‌های حماسی ایران که با تصاویری از زندگی چنگیزخان و تیمورلنگ به هم آمیخته بود.
ژوبر فرستاده ناپلئون به دربار فتحعلی شاه به سال ۱۲۲۱ قمری نیز از این نقاشی‌ها در کتاب مسافرت به ایران و ارمنستان، یاد کرده‌است.
از مندرجات مجموعه این منابع چنین بر میاید که بر دیوارهای جایگاه مخصوصی که در بالا خانه این بنا قرار داشته، تصاویری از شاهزادگان قاجاری نقاشی شده بوده است. همچنین در این بنا، نقوش برجسته‌ای که چهار زن که یکی ازآنها سر تا پا مسلح بود را نشان می‌دادند، حجاری شده بود.
نورگیری ساختمان‌ها در فضای داحلی از یک حیاط چهارگوش بود که در میان بنا قرار داشت، و در وسط آن حوض بزرگی شده واقع بود. ازجمله تزیینات داخلی که درون اتاق‌های بنا استفاده شده بود، می‌توان به آیینه‌کاری،گچ‌کاری، اکلیل کاری اشاره نمود. همچنین نقاشی‌های ساده و زیبایی که یادآور هنرهای حماسی ایران بودند، در میان این ترئینات به چشم می‌خورد. در بین این نقاشی‌های ساده و عجیب تصاویری از زندگی و جنگ‌های چنگیزخان مغول و تیمورلنگ (که قاجاریه ادعا می‌کردند نسبشان به آنها می‌رسد) نیز، به چشم می‌خورد.
دوره ناصری
از قرائن چنین برمیاید که این قصر، در دورهناصرالدین شاه قاجار از رونق می‌افتد. البته اعتمادالسلطنه در یادداشتهای روزانه خودمینویسد:
   ... و دیگر اضافات عمده در قصر قاجار، نگارستان، دولت آباد و لاله زار است اگرچهاین باغات در دولت‌های پیش انشا شد، اما در عهد همایون متجاوز از سی هزار تومان درتغییر وضع و اضافات ابنیه آنها مصروف افتاده‌است..... پارسال که قزل قلعه خراب شدهبود اسباب آنجا را حمل به قصر قاجار کرده بودند در بین راه که زیاده از دو سه هزارذرع نیست، هشت هزار فشنگ تفنگ را دزدیده‌اند. تا امروز به شاه عرض نکرده بودند.
نوشته اعتمادالسلطنه نشان می‌دهد که اینقصر در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه کارآیی اصلی خود را از دست داده بود و تبدیل به یک مرکز نظامی شده بود به نظر می‌رسد که این کاخ در حدود نیم قرن بعد از احداث آن متروک گردیده و برای استقرار نیروی قزّاق در اختیار کلنل کاساکوفسکی گذاشته و تبدیل به محل قزاق خانه گردید.
عصر معاصر
در دوره‌های بعدی از این قصر استفاده‌های مختلفی می‌شد تا این که در زمان پهلوی اول به طور کامل تخریب گردید و به جای آن زندان قصر فعلی ساخته شد؛ نام قصر نیز به همین دلیل بر روی این زندان گذاشته شده‌است. ازاین قصر قدیمی تنها یک کلاه فرنگی و یک ساختمان قدیمی باقی مانده‌است. بخشی از زمین‌های شمالی این کاخ نیز در اختیار نیروهای قضایی و انتظامی قرار گرفت.
نخستين زندان تهران قديم، در زمان رياست سوئدي‌ها بر شهرباني (بلديه) در ساختمان اداره كل تشكيلات نظميه در جنوب غربي ميدان توپخانه قرار داشت. اين زندان كوچك مركب از سه اتاق معروف به حبس نمره يك و چندين اتاق و زيرزمين براي زندانيان عمومي بود. در واقع در كل دوران قاجاريه، زندان در دارالخلافه منحصر به اين مكان بود و محل ديگري به نام زندان وجود نداشت.
با كودتاي 1299 هـ. . ق و روي كار آمدن رضا ميرپنج، سقف ساختمان نظميه با توپ ويران شد و زندانياني كه در ساختمان بلديه محصور بودند، همگي آزاد شدند و عملا زندان از بين رفت اما با در دست گرفتن حكومت توسط رضاخان و ايجاد رعب و وحشت در ايران، سرتيپ درگاهي، رييس نظميه آن ايام به دليل وجود معارضان زياد، تقاضاي يك محل وسيع براي به بند كشيدن مخالفان كرد. نيكلا ماركوف روسي (معمار و دوست رضاخان) مامور بررسي و انتخاب مكان مناسب براي احداث نخستين زندان به شيوه متمركز شد.
او قصر وسيع قاجار را كه حدفاصل سه راه زندان، پل سيدخندان، خيابان شريعتي و خيابان پليس بود براي ساخت زندان انتخاب كرد. چراكه اين قصر وسيع قديمي سال‌ها متروكه بود، با انتخاب اين مكان، بودجه لازم به سرعت تامين شد و سرانجام زندان قصر در تاريخ 11 آذر 1308 خورشيدي توسط رضاخان به همراه سرتيپ درگاهي بازگشايي شد.
قاسم حسن‌پور در كتاب شكنجه‌گران در مورد افتتاح زندان قصر در تهران به وسيله رضاخان، مطالبي را بيان كرده كه مفاد آن چنين است: «در روز 11آذر 1308 با 192 سلول، زندان آماده بهره‌برداري و توسط رضاخان افتتاح شد، اين در حالي بود كه در آن زمان عده‌اي خرده مي‌گرفتند كه در هيچ جاي جهان معمول نيست، شاه زندان يا موسسه‌ ديگري نظير آن را بازگشايي كند ولي واقعيت اين بود كه او براي حفظ حكومت خود نياز شديدي به احداث اين مكان‌هاي مخوف داشت.»
زندان قصر 192 اتاق براي محبوسان داشت كه 96 اتاق آن پنج نفري و مابقي يك نفري بودند. علاوه بر آن در قسمت مريض‌خانه شش اتاق شش نفري و شش اتاق يك نفري براي زندانيان مريض ساخته شده بود.
زندان قصر گنجايش 800 نفر محبوس را داشت. جالب است بدانيد كه اولين زنداني زندان قصر، سازنده‌ آن يعني سرتيپ درگاهي بود. او تنها دو روز پس از مراسم افتتاح زندان، برحسب دستور رضاخان در اين زندان محبوس شد. بعد از مدتي در منزلش تحت نظر قرار گرفت و بعدها ديگر به هيچ شغلي گمارده نشد.
از ديگر زندانيان معروف نخستين زندان متمركز پايتخت، قوام‌السلطنه، صارم‌الدوله، صولت‌الدوله، عبدالحسين تيمورتاش، بزرگ علوي، عليمردان‌خان بختياري، گروه معروف 53 نفر به همراه دكتر تقي اراني بودند. بزرگ‌ترين و معروف‌ترين فرار از زندان قصر نيز مربوط به سيدفرهاد نامي از مخالفان پهلوي اول بوده است.
پس از كودتای 28 مرداد 1332 و استقرار دوباره رژیم پهلوی، حكومت مطلقه و استبدادی شاهتحكیم و تثبیت شد. در این دوره علاوه بر ساخته  شدن ساختمان های الحاقی و همچنین استفاده از زندان شماره 3(درساختمان مارکوف) که پذیرای بسیاری از مبارزین سیاسی مانند شهید نواب صفوی و یارانش، شهید عراقی، آیت الله طالقانی و چهره های فرهنگی مانند احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث، نجف دریا بندری و... بود با افزایش تعداد زندانیان سیاسی و کافی نبودن فضای زندان های شماره 3 و 4 در اوایل دهه 30 تصمیم به ساخت زندانی مخصوص سیاسیون گرفته می شود این زندان که به گفته علی عمویی از ابتکارات رزم آرا بوده است، در گوشه شمال شرقی محوطه زندان قصر ساخته می شود.
محمدعلی عمویی در بخشی از کتاب دُرد زمانه در جایی که خاطرات سال 1338 را شرح می دهد، درمورد زندان سیاسی گفته است:...  امتداد جاده شوسه به ساختمان محکم و تاز ه سازی  می رسید که برخلاف سایر بناهای زندان قصر که مصالحشان آجر و گچ بود، از بتن آرمه ساخته شده بود و گفته می شد از ابتکارات رزم آرا بوده است. با ساخته شدن زندان شماره 2 قصر کلیه زندانیان سیاسی تبعیدی به تهران عودت داده شدند و در آن زندان تازه ساز جایگیر شدند. این زندان از چهار بند و سه حیاط تشکیل می شد. پس از عبور از در بزرگ آهنین و به دنبال آن از در میله ای، به هشتی مربع شکل نسبتا بزرگی میرسی که دفتر زندان و درهای اطاق ملاقات و بندهای مختلف به آن باز میشدند. بند یک رو برو (شمال)، اطاق ملاقات، بند 2 و حیاط مربوط در شرق و دفتر زندان، بند 3 و حیاط بزرگ در غرب واقع بودند.

خانه مقدم یا موزه مقدم، در خیابان امام خمینی تهران، بین خیابان شیخ هادی و خیابان ولیعصر جنب بانک ملت  پلاک 249 واقع شده است.  خانه و موزه مقدم مربوط به اواخر دوره قاجار است و در فضایی با مساحتی برابر با 2117 مترمربع شامل سه حیاط بیرونی، اندرونی و سرایداری است.

خانه مقدم به واسطه داشتن اشیای تاریخی و گرانبها به یکی از گرانترین خانه های جهان مشهور شده است و متعلق به استاد محسن مقدم پسر کوچکتر احتساب الملک شهردار دوره ناصرالدین شاه قاجار است.

زنده‌یاد استاد مقدم که متولد 1279 خورشیدی بود، جزو اولین باستان شناسان ایرانی بود که به همراه اساتید باستان شناسی در محوطه‌های تاریخی فعالیت می‌کرد. وی همچنین از شاگردان استاد کمال الملک و همچنین  باستان شناس و موسس دانشگاه هنرهای زیبا و استاد دانشگاه تهران بود که با همسر فرانسوی زبانش تصمیم گرفتند همه تلاش  خود را برای برپا کردن یک موزه از اشیای گران‌بهایی که در حال از بین رفتن است بکار گیرند. نشان دانشگاه تهران را که با الهام از تاریخ و فرهنگ کهن ایران طراحی کرده‌ است، علی‌رغم همه تحولات دهه‌های اخیر، هنوز هم بر سردر دانشگاه باقی است.

مقدم که از کودکی به نقاشی علاقه زیادی نشان می داد در مکتب کمال الملک نقاشی یاد گرفت، حتی در تابلوی معروف کمال الملک از کلاس درسش نیز محسن مقدم به تصویر کشیده شده است. در جریان جشن های 2500 ساله شاهنشاهی دکتر محسن مقدم یکی از مشاورین تاریخی این جشن ها شده بود، از کلکسیون پارچه او برای لباس رسمی زنان مهم دربار استفاده شده بود. او اولین ایرانی است که به دریافت نشان لژیون دو نور با درجه اوفیسیه از طرف شارل دو گل رئیس‌جمهور فرانسه مفتخر شده ‌است.

بخش های گوناگون عمارت مقدم (موزه مقدم) :

حیاط بیرونی
ضلع جنوبی :
ساختمان بیرونی (تابستانی) که در ضلع جنوبی حیاط بیرونی واقع شده و متشکل از دو بخش است :
اتاق پیشخوان :
 این مكان در زمان حیات محسن مقدم به عنوان اتاق جانبی سالن پذیرایی مورد استفاده قرار می گرفته است. در حال حاضر در بخشی از این اتاق به معرفی استاد مقدم و فعالیت های كاری و علمی ایشان در قالب عكس، لوازم شخصی و در بخشی دیگر به نمایش آثار تزئینی چوبی، وسایل آشپزخانه و صندوق خانه های قدیمی پرداخته شده است.

اتاق پذیرایی سالن گاهنگاری
این سالن محل کار، فعالیت های علمی و پذیرایی از مهمانان بوده است. در حال حاضر سعی بر آن شده که با بخشی از آثار و اشیاء تاریخی مجموعه موزه مقدم، توالی و تسلسلی از آثار تاریخی ایران در این سالن به نمایش گذارده شود که نشانگر فرهنگ های گوناگون، در دوره های مختلف تاریخی هستند. آثاری چون : سفالینه ها، ابزارهای سنگی، مفرغینه ها، شیشه ها، مهرها و اثر مهرها و اشیاء فلزی غیره.

حوضخانه :
این زیرزمین در دوره مظفری (1324-1313 ه.ق) همزمان با احداث خانه توسط احتساب الملک ـ پدر محسن مقدم ـ بنا شده است. تزئینات دیوارهای حوضخانه ـ توسط استاد محسن مقدم ـ از کاشی و قطعات ظروف سفالین برگرفته از آثاری نفیس متعلق به سده های چهارم تا سیزدهم ه.ق است که سیر و تحول صنعت سفال و کاشی ایران را به نمایش می گذارد.

کارگاه کتابخانه
این محل در حقیقت کارگاه (آتلیه) محسن مقدم بوده است که در سال 1337 ه.ش ساخته شده است. در حال حاضر به منظور نگهداری از کتاب های دکتر مقدم و دیگر کتاب های مرتبط با باستان شناسی و هنر جهت استفاده پژوهشگران و عموم مردم، این محل تبدیل به کتابخانه شده است.

ضلع غربی
ساختمان اربابی برج
این ساختمان در زمان حیات دکتر محسن مقدم در سال 1345 ه.ش و با کمک دکتر ابوالقاسمی ـ یکی از شاگردان ایشان در دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران ـ به شکل قلعه های قرون وسطی اروپا ساخته شده است. دکتر مقدم سعی بر این داشته تا در این محل بخشی از هنرهای مردمی ایران را به نمایش بگذارد. این ساختمان بخش های مختلفی چون اتاق کدخدا، حمام کوچک و خانگی با کاشی های قاجاری با مضمون استحمام، اتاق صدف، اتاق تدخین و زیرزمین با تزیینات سفال را در بر می گیرد.

ایوان قاجار:
دکتر مقدم در ضلع شمالی ساختمان اربابی (برج) ایوانی را بر پایه چند ستون و طاق ساخته است. این ایوان با استفاده از کاشی های دوران زندیه و قاجار مزین شده است. در وسط این ایوان حوضچه مرمری کوچکی متعلق به حمام فتحعلی شاه کار گذاشته شده است که آب از آن فوران کرده و از طریق یک جوی باریک به داخل استخر می ریزد. استخر مذکور که در حاشیه شمالی حیاط بیرونی واقع شده است در سال 1335 ه.ش در جریان سفر زنده یاد دکتر مقدم به اسپانیا، از روی استخر و آب نماهای باغ الحمراء (باغی از دوران صدر اسلام اسپانیا) الگو برداری و با استفاده از حوض یاد شده و تعدادی فواره قدیمی اجرا گردید.

ضلع شمالی
گلخانه :
در انتهای غربی ضلع شمالی خانه مقدم گلخانه ای مزین به کاشی های لعابدار قدیمی و ازاره های سنگی حجاری شده زیبا با مضمون گل و گیاه ایجاد شده است.

ضلع غربی
  دیوار تجدد :
دو حیاط اندرونی و بیرونی با دیواری مرکب از چند عدد ستون مارپیچی و تعدادی طاق بر روی این ستون ها با تزیینات کاشی و پایه ستون های حجاری شده مشابه پایه ستون های کاخ چهل ستون اصفهان از همدیگر جدا می شوند. دکتر مقدم این پایه ستون ها را در هنگام تخریب کاخ خواهر ناصرالدین شاه به این محل انتقال داده است. دیوار تجدد توسط مهندس هوشنگ سیحون طراحی و اجرا شده است.

حوض ژاپنی :
دکتر مقدم و همسرشان در حیاط بیرونی باغچه و حوضی را با الهام از باغ های طراحی و اجرا کرده اند.

حیاط اندرونی
ضلع شمالی
ساختمان شمالی :
در این ضلع حیاط ساختمانی واقع شده که شامل فضاهای زیر است :
زیرزمین :
در دوران اولیهء احداث خانه مقدم از این محل به عنوان حمام و انباری استفاده می شده است که در زمان حیات دکتر مقدم کارایی خود را از دست می دهد و تبدیل به یک انبار می شود. در حال حاضر این محل بازسازی و مرمت شده است و به عنوان گنجینه آثار تاریخی موزه مورد استفاده قرار می گیرد.

ایوان :
این ایوان با نمای بیرونی به شکل دو سنتوری با گچبری ایرانی و بر روی چهار ستون با گچبری کرنتی بر پا شده است. این ایوان با دو رشته پلکان مارپیچ از حیاط قابل دسترسی است و هنوز شکل قدیم خود را حفظ نموده است. تزیینات این محل توسط دکتر مقدم و با استفاده از کاشی های کوباچه (چند رنگ) صفوی، آینه کاری زندیه و قاجار و کاشی های معرق و خشتی قاجار و پهلوی اول صورت گرفته است.

اتاق قاجار سالن زمستانی
دکتر مقدم این محل را با آثار ارزنده ای از دوران زندیه و قاجاریه چون : طاقچه گچبری زندیه از اصفهان، شومینه ای از قصر فیروزه ـ کاخ «فیروزه خانم» سوگلی ناصرالدین شاه ـ و غیره تزئین نموده است و به همین دلیل آن را اتاق قاجار نامیدند. در حال حاضر نیز آثاری از دوران قاجار و پهلوی در این اتاق به نمایش گذارده شده است.

اتاق نشیمن :
این اتاق محل اصلی زندگی و به عبارتی اتاق نشیمن و زندگی دکتر محسن مقدم و همسرشان بوده است. تعدادی قلمدان، جعبه و گنجفه های (کارت های بازی) پاپیه ماشه و نیز نقاشی هایی که توسط دکتر مقدم کشیده شده به نمایش در آمده است.

ضلع شرقی
2-2- این ضلع شامل یک دیوار محوطه است. آن گونه که عکس های قدیمی موزه مقدم نشان می دهند، دکتر مقدم این دیوار را در مراحل مختلف با کاشی ها و ظروف قاجاری آراسته و در وسط این دیوار نیز به زیبایی، طاقنمایی طراحی و اجراء شده است.

 حیاط :
این حیاط توسط دکتر مقدم و همسرشان با الهام از طرح فرش های دوران صفوی و قاجار با محوریت حوض در وسط و باغچه های پیرامونی طراحی شده است.  

حیاط سرایداری بخش اداری
از این حیاط در ابتدا به عنوان مطبخ و محل سکونت مستخدمین و سرایداران استفاده می شده است. این بخش از موزه که در قسمت جنوب شرقی آن واقع شده، به علت فرسودگی بیش از حد با اندکی تغییر،  مرمت و بازسازی، در حال حاضر به عنوان بخش اداری موزه مورد استفاده قرار می گیرد.

تاریخچه جمع آوری وسایل موزه مقدم  :
مقدم در دفترچه خاطراتش نحوه بدست آوردن بسیاری از اشیای تاریخی موجود در این خانه را شرح داده که یا آنها را از دستفروش های بازار و یا از مالکانی که قصد تخریب خانه های تاریخی خود را با تمام ملحقاتش داشتند خریداری کرده است.

برخی دیگر از این اشیا درحال خروج از کشور بودند و یا در حراجی های کشورهای بیگانه دست به دست می شدند که مقدم با ثروت خانوادگی اش آنها را خریده و به ایران برگرداند.

اما بسیاری دیگر از این اشیای تاریخی توسط سفرا و فرهنگیانی که مهمان مقدم بودند به این خانواده هدیه داده شده است، مانند اشیایی که حدس زده می شود از بیت المقدس به او هدیه شده است.