کرمان یکی از کلان‌شهرهای ایران و یکی از  پهناورترین استانهای کشور است و در جنوب شرقی ایران واقع شده است. کلان‌شهر کرمان، نهمین استان پرجمعیت ایران به شمار می رود. بیشترین جمعیت زرتشتیان کشور در این استان کرمان ساکن هستند. استان کرمان از استان‌های مهم تاریخی کشور است که بیش از ۶۵۰ اثر ملی ثبت شده و ۳ اثر ثبت شده در میراث جهانی یونسکو دارد. این استان از جهت وجود مناطق حفاظت‌شده، جزء استان‌های برتر کشور به شمار می‌رود و زیستگاه ۴۶ درصد از پستانداران حمایت‌شده‌ی کشور است. 

در میان استان‌های جنوب شرق کشور، استان کرمان از جهت کشاورزی، جایگاه ویژه‌ای در تامین نیاز بازار داخلی و سهم زیادی در صادرات دارد. کشاورزی در بسیاری از مناطق استان رونق دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به باغ‌های پسته‌ی رفسنجان، نخلستان‌های بم و باغ‌های مرکبات جیرفت اشاره کرد. علاوه بر ویژگی‌های طبیعی، صنعتی و تاریخی، استان کرمان از نظر گردشگری نیز جزء برترین استان‌‌های کشور است که در کنار جاذبه‌های فراوان گردشگری از سوغات بسیار متنوعی برخوردار است. 

سوغات استان کرمان  از تنوع بالایی برخوردار است از انواع شیرینی‌ها و نان‌های محلی گرفته تا محصولات کشاورزی ، طبیعی و انواع صنایع دستی .

خرید سوغاتی یکی از لذت بخش ترین بخش های سفر است. پس اگر خواهان یک یادگاری ماندنی از سفر به کرمان هستید خرید را در برنامه ی سفرتان بگنجانید.

با قدس گشت به دنیای سوغاتی های کرمان سفر کنید ...

 برای اطلاع از قیمت تورهای کرمان قدس گشت بر روی لینک زیر کلیک نمایید. 

قیمت تورهای کرمان قدس گشت

۱- زیره کرمان 

بهترین زیره را می توانید در کرمان پیدا کنید چرا که  آب و هوای خشک کرمان بهترین موقعیت را برای کشت زیره فراهم کرده است. کمتر کسی است که به گشت و گذار در اطراف شهر و مناطق بیابانی برود و بوی زیره به مشامش نرسد. از قدیم الایام کرمان به کشت زیره های مرغوب مشهور بوده است . زیره در طب سنتی و آشپزی ایرانی جایگاه ویژه ای دارد و به دلیل طبع گرم و خواص نیرو زایی ، هضم کنندگی ، ضد نفخ بودن و رفع سوء هاضمه بسیار مورد توجه می باشد.

میوه‌ی گیاهی بوته‌ای و کوتاه قد می باشد  که خواص دارویی دارد و به عنوان ادویه در آشپزی از آن استفاده می‌شود. زیره دو نوع سبز و سیاه دارد که نوع سیاه آن به زیره‌ی ایرانی شهرت دارد و بیشترین حجم آن در استان کرمان تولید می شود.

بهترین و مرغوب‌ترین زیره‌ی سیاه، نوع کوهی آن است که در مناطق کوهستانی شهرستان بافت استان کرمان به صورت خودرو رشد می‌کند و از کوهستان ها جمع آوری می شود. در کرمان کوه جوپار به زیره اش معروف است و ۸۰ درصد تولید را به خود اختصاص می دهد.انواع دیگر زیره نیز در این شهر به چشم می خورد. زیره هفتاد دم در دامنه ها و دره های کوه که هوای گرم تری دارد دیده و هفتاد روز پس از عید نوروز برداشت می شود. زیره نودم در ارتفاعات بالاتر می روید و نود روز پس از عید نوروز به بازار می آید. این نوع زیره درشت تر است و عطر بیشتری دارد. زیره کبکو درشت ترین نوع زیره است و معمولا در بازار وجود ندارد. این زیره ی بدون عطر ارتفاع بالای ۳۰۰۰ متری و در نزدیکی یخچال ها وجود دارد و معمولا خوراک کبک های منطقه است. 

۲- قاووت

قاووت ترکیبی از چند گیاه است که به صورت پودری شیرین و قهوه ای رنگ در بازار فروخته می شود. در لهجه‌ی کرمانی به آن «قووتو» می‌گویند. قوتوی چهل گیاه که از مرغوب ترین نوع به شمار می آید از ترکیب انواع مغزها، بذر گیاهان ، قهوه، تخم کتان، موردانه، کنف گندم، جو، کنجد، نخودچی، شکر، ادویه‌ی مختلف، گیاهان دارویی و ... به دست می آید. این پودر خوراکی به عنوان داروی گیاهی و تقویت‌کننده‌ی طبیعی، به کشورهای دیگر صادر می‌شود.

انواع دیگری از آن نیز با ترکیب نخود یا یک مغز مانند پسته، نارگیل، شکر تهیه می شود. انواع قوتو نام های مختلفی همچون قوتوی خشخاشی، پسته ای، نارگیلی، نخودی و … دارند . ترکیب این گیاهان به شکل اصولی و با توجه به خواص هر یک تهیه می شود چرا که در هر ترکیب اثرات مضر باید خنثی شوند. به دلیل همین ترکیبات اصولی است که قوتو منبع غنی امگا۳ و ۶ ، ویتامین های E,B,D ، آنتی اکسیدان های طبیعی، آهن، فسفر و کلسیم و دارای طبع گرم و آرامش بخش می باشد.

در طب سنتی استفاده از این ترکیب جادویی را به ورزشکاران و زنان باردار توصیه می کنند.

قاووت را یا به شکل پودر مصرف می‌کنند یا در شیر و آب جوش حل می‌کنند و به جای چای می‌نوشند.

۳- شیرینی های کرمان

با کمی گشت و گذار در کرمان چشمتان به شیرینی های خوشمزه ای می افتد که وسوسه ای عجیب را به جان شما می اندازند . این شیرینی های خوشمزه عبارتند از :

- کلمپه

این شیرینی سنتی، در در ظاهر شبیه یک کلوچه است که پخت آن در برخی از مناطق استان مانند شهرستان بم رواج دارد و تفاوت اصلی این کلوچه در موادی است که درون آن قرار می‌دهند. این شیرینی با تاریخ کرمان پیوند خورده است و در سال های قبل به روش سنتی و با روغن حیوانی، خرمای تولید شده در کرمان، گیاهان معطر،گردوی چرخ شده و دیگر مغزها و آتش هیزم پخته می شد. امروز هم این روال در  کارگاه های صنعتی ادامه دارد و شیرینی های خوشمزه روانه ی بازار می شود. 

کلمپه است که نقش و نگار دارد اما با خوردن آن متوجه طعم مواد داخل آن که خرما و مغز است می شوید .بسته به اینکه خرمای درون این شیرینی با چه مغزی ترکیب شده باشد انواع مختلف کلمپه مشخص می شود. معروف ترین این شیرینی نوع گردویی آن است و اگر خوب برشته شده باشد به عنوان مرغوب ترین نوع به حساب می آید. 

در تزیین کلمپه از پودر پسته یا کنجد استفاده می‌کنند و نوع مخصوصی دارد که در آن زعفران و روغن حیوانی به کار می‌رود. به دلیل اینکه در طبخ این شیرینی از شهد خرما استفاده می کنند ضرر کمتری نسبت به سایر شیرینی ها دارد .

- قطاب

این شیرینی سنتی و مشهور از اصیل‌ترین شیرینی‌های ایرانی است و پخت آن قدمت زیادی دارد. لایه‌ی خارجی این شیرینی، نانی است که در خمیر آن از شیر یا ماست استفاده می‌شود و به روش سرخ کردن، پخته می‌شود. برای تهیه‌ی محتوای داخل قطاب، مغز پسته یا مغز گردو را به همراه شکر آسیاب می‌کنند و برای تزیین آن از پودر قند استفاده می‌کنند.

- برشتو

برشتو شیرینی خوشمزه ی لوزی شکلی است که به نام برشتوک هم شناخته می شود. این سوغاتی خوشمزه با ترکیب آرد سرخ شده در روغن ، شکر یا خرما، پودر هل و آرد نخودچی تهیه می شود. به نوعی که در آن خرما به کار رفته باشد برشتوی خرما می گویند.

-  کماچ سهن

اگر به دنبال یک شیرینی مقوی و ارژی زا هستید خرید کماچ سِهِن را از کرمان فراموش نکنید. در تهیه ی خمیر این شیرینی خوشمزه از جوانه‌ی گندم استفاده می شود و میان آن را با خرما، مغز گردو و ادویه های مخصوص پر می کنند . 

اولین مرحله‌ی تهیه‌ی آن مانند اولین مرحله‌ی پخت سمنو، خیس کردن گندم برای جوانه زدن است. ویژگی دیگر این کماچ، ادویه‌ی مخصوص آن است که علاوه بر ادویه مشهوری مانند دارچین و زیره، برخی از گیاهان دارویی نیز در آن وجود دارند. این ادویه هم به خمیر کماچ و هم به مواد میانی آن اضافه می‌شود. بعد از این که خمیر کماچ آماده شد، آن را به دو قسمت مساوی تقسیم می‌کنند. قسمت اول را پهن کرده، مخلوطی از خرما و گردوی چرخ‌کرده یا خرما و پسته‌ی چرخ‌کرده را روی تمامی قسمت‌های آن می‌گذارند. سپس قسمت دوم خمیر را پهن کرده و روی مواد قرار می‌دهند و در انتها برش می‌زنند. این شیرینی پرکالری را با این که هیچ افزودنی نگه‌دارنده‌ای ندارد، می‌توان مدت طولانی بیرون از یخچال نگهداری کرد و به همین دلیل، طرفداران زیادی دارد. کماچ سهن را با شیرینی طبیعی خرما می پزند و به همین دلیل به عنوان یک شیرینی سالم و مقوی به حساب می آید.

- مسقطی

مسقطی در شهرهای دیگر ایران هم به فروش می رسد اما در کرمان مسقطی سیرجان معروف است . برای تهیه ی مسقطی سیرجان از زعفران ، گلاب ، شگر ، روغن ، نشاسته ، خلال بادام و پسته و هل سبز استفاده می شود .

- سوهان زرند

شاید همه قم را به سوهانش بشناسند اما نوع خاصی از سوهان در زرند کرمان تهیه می شود که به سوهان زرند شهرت دارد . سوهان زرند یکی از شیرینی های سنتی و مخصوص استان است که شهرت بسیار دارد و به ثبت ملی رسیده است.

این سوهان بسیار ظریف و ترد است و به صورت لایه لایه عرضه می شود. مواد تشکیل دهنده ی آن، سمنو ( شیریی جوانه گندم )، شکر، هل، آرد سفید و زعفران می باشد. پخت این شیرینی سابقه ای دیرینه در کرمان دارد .

- حلوا پسته

به دلیل اینکه پسته در کرمان به وفور یافت می شود در طبخ شیرینی ها هم از آن استفاده می کنند. حلوا پسته یکی از شیرینی هایی است که تجربه ی خوش طعمی را برایتان به ارمغان می آورد. این شیرینی خوشمزه از ترکیب آرد ، کره ، پودر قند، پودر پسته، زعفران، گلاب و هل تهیه می شود.

از دیگر حلواهای سنتی این شهر می توان به حلوای آرد برنج، حلوا کنف، حلوا گردو، حلوا نارگیل، حلوا کشو، حلوا گل زرد و حلوای نخود اشاره نمود.

- حاج پسته

شرینی حاج پسته تقریبا شبیه حاج بادام یزد است که به کار بردن پسته در آن ویژگی نوع کرمانی آن می باشد. در تهیه ی این شیرینی هل ، گلاب ، تخم مرغ ، پودر قند و پودر پسته به کار می رود. نوع بادامی و نارگیلی آن نیز در کرمان یافت می شود.

- خرمابریز

این شیرینی خوشمزه در سفره های افطار کرمانی جایگاه ویژه ای دارد . آرد سبوس دار ، شکر ، خرما ، گلاب ، روغن ، کره و دارچین مواد اولیه ی آن را شامل می شوند.

- نان پر

اگر به کرمان رفتید نوع خانگی این شیرینی رنگارنگ را تهیه کنید . براي پخت نون پر از آرد، پودر قند، هل، زعفران و کنجد استفادهمی شود و بسته به مواد دیگری که به آن اضافه می گردد انواع مختلفی پیدا می کند.مثلا با اضافه کردن زنجبیل به آن نون زنجبیلی می گویند.

۴- پسته

پسته یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی صادراتی کشور است که بیش از ۷۰ درصد آن در استان کرمان تولید می‌شود. رفسنجان به پسته هایش معروف است. پسته در مناطق مختلف استان، کشت می‌شود اما شهرستان رفسنجان به عنوان بزرگ‌ترین منطقه‌ی پسته‌کاری در جهان، مرکز اصلی تولید پسته در استان است و بالاترین حجم تولید را به خود اختصاص داده است. کیفیت بالا و تنوع محصول، دو ویژگی اصلی پسته‌ی رفسنجان هستند که باعث ورود تولیدان این منطقه به بازار جهانی شده‌اند.

پسته های کرمان در انواع کله قوچی، اوحدی، رباطی، ممتاز، قرمز و واحدی وجود دارند.

۵- گردو

ایران چهارمین کشور تولیدکننده‌ی گردو در جهان است. کرمان دومین تولید کننده ی گردو در کشور است و آن را به کشورهای دیگر صادر می کند.گردو در شهرستان‌های مختلف استان کرمان تولید می‌شود و پس از پسته، دومین محصول کشاورزی صادراتی استان است. باغ های گردو بساط خود را در شهرستان‌های غربی ، جنوبی و شمالی استان کرمان پهن کرده اند و در شهرهای بافت، سیرجان و زرند، شهربابک ،کرمان، رابر و بردسیر به چشم می خورند.

گردوی تولیدشده در باغ‌های شهرستان بافت با توجه به ارتفاع بالای باغ‌ها، از مرغوب‌ترین انواع گردوی کشور است. شهرستان بافت، به لحاظ سطح زیر کشت گردو، رتبه‌ی اول را در کشور دارد و از جهت میزان تولید، پس از شهرستان تویسرکان استان همدان، دومین تولیدکننده‌ی گردوی کشور است.

۶- خرما

نخلستان های شهر بم جلوه ی خاصی به این شهر داده اند با توجه به ویژگی‌‌های اقلیمی، مناطق شرقی و جنوبی استان از قطب‌های تولید خرما در کشور هستند و یک‌ سوم خرمای کشور را تولید می‌کنند و خرماهای به دست آمده از آنها از معروف ترین و مرغوب ترین خرماهای کشور هستند. خرما مهم‌ترین محصول کشاورزی این مناطق است و تولید آن مهم‌ترین شغل جمعیت روستایی این مناطق به شمار می‌رود.

خرما به دلیل داشتن قند بی ضرر و ویتامینA,B، فسفر، کلسیم، منگنز، سلولز، آهن و مواد معدنی یکی از خوراکی های مفید به شمار می رود. خرمای کرمان به صورت تازه و خشک و در دو نوع خرمای مضافتی و خرمای بزمانی عرضه می شود . خرمای مضافتی استان کرمان که بیشتر در شهرستان‌های بم و فهرج کشت می‌شود، از انواع مرغوب خرمای ایران است و جایگاه ویژه‌ای در صادرات خرمای کشور دارد.

خرمای مضافتی با پوست لطیف و رنگ قهوه ای یکی از خوش خوراک ترین خرماهای جهان است و طرفداران بین المللی دارد.

 7- مرکبات

استان کرمان، سومین استان تولیدکننده‌ی مرکبات در کشور است که علاوه بر تامین بخش زیادی از نیاز داخلی، نقش عمده‌ای در صادرات مرکبات کشور دارد. مناطق جنوبی و برخی از مناطق شرقی استان به ویژه شهرستان‌های بم و شهداد، مهم‌ترین مناطق تولید مرکبات در استان کرمان هستند که به دلیل شرایط خاص آب‌و‌هوایی، دوره‌ی برداشت در آنها طولانی است و از اوایل آبان تا انتهای سال ادامه دارد. مرغوبیت و طعم ویژه‌ی مرکبات جنوب استان، در مقایسه با مرکبات تولید شده در سایر مناطق کشور، باعث شده تا صادرات این محصولات به راحتی انجام شود و مشتریان خارجی محصولات را پیش‌خرید کنند. انواع پرتقال، نارنگی، لیمو و گریپ‌فروت در استان کرمان کشت می‌شود.

8- سمنو

سمنو یک میان وعده ی لذیذ و خوشمزه و مقوی است که از جوانه گندم و آرد گندم تهیه می شود. درست است که همه در ایران سمنو را می شناسند و حداقل یک بار آن را چشیده اند اما شاید ندانید که در کرمان سمنو جایگاه ویژه ای دارد و پخت آن طی مراسم خاصی انجام می شود. قدمت این خوراکی خوشمزه به سال های بسیار دوری می رسد و جایگاه سمنو در سفره های هفت سین نشان دهنده ی این قدمت است.

سمنو در پایان سال و اوایل بهار طرفداران بیشتری دارد و دیگ های سمنو بیشتر از همیشه برپا می شود. پختن سمنوی مرغوب یعنی یک شب تا صبح پای دیگ بیدار ماندن و بهم زدن عصاره جوانه گندم و آرد گندم در دیگ مسی. پس قدر این خوراکی خوشمزه را بدانید و در سفر به کرمان چشیدن آن را ازدست ندهید. با خوردن سمنو ویتامین ب ، آهن ، کلسیم و پتاسیم فراوانی نصیب بدن شما خواهد شد.

9- گیاهان دارویی

گیاهان دارویی کرمان بسیار پر طرفدار هستند و از میان آنها حنا و سدر و کتیرا از شهرت خاصی در این استان برخوردارند. کمتر کسی است که از خواص مفید این گیاهان بی اطلاع باشد و اهمیت آنها را نداند . پس در کرمان از خرید این گیاهان غافل نشوید.

10- عرقیات گیاهی

همه ی ایرانی ها کاشان را به عرقیات و گلابش می شناسند اما جالب است بدانید در روستای لاله زار در دامنه کوه های هزار استان کرمان گلزارهایی بی نظیر دارد که بصورت ارگانیک و بدون استفاده از سموم گسترش یافته اند. گلاب لاله زار ممتاز با گلاب قمصر کاشان رقابت تنگاتنگی دارد. در کنار گلاب روغن گل های لاله زار یکی از محصولات صادراتی استان را شامل می شود. تهیه ی گلاب، عرق نعناع، عرق زیره، عرق نسترن و عرق بیدمشک را در کرمان از دست ندهید.

11- فالوده

این دسر یخی ایرانی، که به آن پالوده نیز می‌گویند، با قرار دادن رشته‌های باریک نشاسته در محلول آب و شکر تهیه می‌شود. در نوع کرمانی فالوده، از گلاب و عرقیات گیاهی مانند عرق نعنا، عرق بیدمشک یا عرق نسترن به عنوان چاشنی و از تخم شربتی یا تخم خرفه برای تزیین استفاده می‌کنند. فالوده‌ی کرمانی، طرفداران زیادی دارد و در اغلب بستنی فروشی‌ها به روش سنتی در کاسه‌های چینی مرسوم، عرضه می‌شود.

12- قالی کرمان

با نگاهی به تاریخ متوجه می شویم که در آغاز قرن بیستم نام کرمان به عنوان یکی از معروفترين مراکز قاليبافی جهان بر سر زبان ها بوده است. کرمان از مراکز مهم بافت فرش در کشور است که قدمت قالی‌بافی در آن به قبل از دوران صفویه بر می‌گردد. قطعه‌ای از یک تخته‌ فرش بافته شده در کرمان، در موزه‌ی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود که قدمت بافت آن را بیش از ۵۰۰ سال دانسته‌اند. دوران صفویه، دوران شکوفایی قالی کرمان بوده به نحوی که بسیاری از سیاحان خارجی از آن یاد کرده‌اند. امروزه نیز قالی‌های کرمان زینت‌بخش موزه‌های معتبر جهان هستند. شهرت قالی کرمان به طرح‌ها و رنگ‌های آن مربوط است با تماشای هر یک از قالی های کرمان طرح و رنگ آن را متفاوت از دیگری می بینید. تکرار نقش و نگار در این قالی ها به ندرت اتفاق می افتد. افتخار این استان در صنعت قالیبافی، بافت فرش های سفارشی ۱۰۰ متری در گذشته  می باشد.

از ویژگی‌های طرح‌‌های قالی کرمان، نقوش بسیار ریز و پرکار بودن طرح است. قالی کرمان یکی از متنوع‌ترین و شادترین فرش‌های ایرانی از نظر رنگ است که در انواع نفیس آن تا سی رنگ به کار رفته است. این رنگ‌ها اکثرا گیاهی هستند و به دلیل طبیعی بودن دوام بالایی دارند.

فرش کرمان بر روی دارهای عمودی بافته می شود اما در منطقه سيرجان و حومه ی آن استفاده از دارهای افقی نیز رواج دارد. این فرش به صورت ريز بافت و بيشتر در ابعاد ۶۰ *۱۰۰ - ۱۵۰ * ۱۰۰ - ۱۲۰ * ۲۰۰  بافته می شود و معمولا دارای ۴۰ رج در گره و گره ی آن از نوع "فارسی" است. در قالی کرمان طرح های شاه عباسی، افشان، ترنجی، خوشه، برگ فرنگی، درختی، شکارگاه و قاب قرآنی دیده می شود. قالیبافی علاوه بر شهر کرمان در مناطق رفسنجان، جوبار، ماهان، روار،کوهپايه، چترود، خانوک، هوتک، سرآسياب و سردار نیز رواج دارد.

استفاده از پشم مرغوب و نخ پنبه ای یکی از دلایل شهرت قالی کرمان است.در این استان فرش ها به صورت دو پوده بافته می شوند اما در منطقه ی راور نوعی از فرش بسیار مرغوب را به صورت سه پوده می بافند. یکی از اواع بسیار مهم قالی در استان کرمان قالیچه ی افشاری است.

قالیچه های افشاری در منطقه ی سیرجان بافته می شوند. نام این نوع قالیچه از بافندگان آن نشأت می گیرد چرا که تار و پود آن را  ايل افشار که به کرمان کوچ کرده اند در هم می آمیزند.

با وجود طرح ها و رنگ های گوناگون که از ایلی به ایل دیگر متفاوت است استفاده از گره فارسی در بافت این نوع قالیچه کاملا مشهود می باشد.

نقش ها شکستگی خاصی مانند نفش مرغی دارند و یا همچون نقش ترنجی به نگاره های کوچک مزین شده اند. اصالت قالیچه های کرمان در کارهای ایلات افشار کاملا قابل لمس است و درهم آمیختگی هنر مردم آذربايجان و کرمان در نقشه و طرز بافت آنها به خوبی دیده می شود.

13- گلیم بافی 

خرید گلیم کرمان یکی از انتخاب هایی است که در سفر به این استان پیش روی شما قرار دارد. گليم های ايرانی انواع مختلف دارد مثل گليمچه، مسند، پلاس ، شيركي پيچ و ...  معروفترین گلیم کرمان با نام شيريکی پيچ یا سوزنی شناخته می شود و این نامی است که بافندگان ايلياتی و گاه روستايی کرمان به آن نسبت داده اند. ظاهر این گلیم همچون قالی است و برای بافتنش هم همانقدر هنر و تجربه و وقت لازم است. بر خلاف انواع ديگر گليم که پود آنها را شکل می دهد، در گلیم شیریکی پیچ، پود به غیر از اتصال تارها به یکدیگر نقش دیگری ندارد و تنها باعث استحكام درگيري نخ خامه با تارها مي گردد. عشایر و روستاییان شهرهای سيرجان، بافق و کرمان از بافندگان این نوع گلیم به شمار می روند.

14- جاجیم کرمان 

 جاجیم گونه‌ای زیرانداز دورویه ی بدون پرز از پارچه ی کلفتی شبیه به پِلاس اما نازکتر از آن است. بافت آن در بسیاری از نقاط ایران رواج دارد و نخ‌های رنگین و ظریف پشمی یا پنبه‌ای یا تلفیقی از آنها، تار و پود جاجیم‌ها را می سازند. خرید این دستبافته ی زیبا را در کرمان فراموش نکنید.

15- پته دوزی کرمان 

پته دوزی جایگاه ویژه ای در کرمان دارد و معروف ترین صنایع دستی این استان است. پته کی از انواع سوزن دوزی به شمار می آید که حاصل دوختن نخ های کرکی ابریشمی، الوان یا پشمی بر روی پارچه است. پته دوزی نوعی رودوزی ایرانی است که در بین زنان و دختران استان کرمان مرسوم است و از قدیمی‌ترین سوزن‌دوزی‌‌های سنتی در ایران به شمار می‌رود.

پته دوزی بر روی پارچه ای به نام عریض و بر روی زمینه های سبز، قرمز، سفید، زرد، سرمه ای، نارنجی، مشکی، عنابی و قهوه ای صورت می گیرد. نخ دوخت، نخ‌های رنگی و پشمی با ضخامت مختلف هستند که به آن‌ها ریس گفته‌ می‌شود. طرح‌های به کار رفته در پته‌دوزی، نقوش کهن ایرانی و نقوش ذهنی هنرمندان هستند و از ویژگی آن‌ها این است که بیشتر سطح عریض را می‌پوشانند. پته‌های کرمان، سابقه‌ای درخشان دارند و سیاحان خارجی که در دوران صفویه به ایران سفر کرده‌اند در سفرنامه‌هایشان، پته‌ی کرمان را توصیف کرده‌اند. قدیمی‌ترین نمونه‌ی به جامانده از پته‌های تاریخی کرمان، پته‌ای است که به عنوان روکش، قبر «شاه‌ نعمت‌الله ولی» در ماهان کرمان را پوشانده است و عریضش کرم‌رنگ است. 16  نفر زن هنرمند در حدود یک قرن پیش دست به خلق چنین اثری زده اند.

سوزن، قیچی، انگشتانه، پارچه و نخ و دستانی هنرمند کافیست تا یکی از زیبا ترین صنایع دستی کرمان شکل بگیرد. برای دوخت طرح ها ابتدا آنها را بر روی پارچه می کشند و سپس قدم به قدم با طرح پیش می روند.

رایج ترین طرح  این هنر به طرح پته ای یا درخت زندگی شهرت دارد که با نام هایی همچون پته میری، پته جقه ای، پته بادامی و پته ترمه ای نیز شناخته می شود. لچک ترنجی و نقش حیوانات به ویژه پرندگان از طرح های دیگری هستند که در پته ها دیده می شوند. یادگاری اختصاصی شما از کرمان می تواند جانماز، زیر لیوانی، سجاده، رومیزی و بسیاری لوازم دیگر باشد که به هنر پته دوزی آراسته است.

مسافران در سفر به این استان می‌توانند لباس‌ها و همچنین انواع بافته‌‌هایی را که به روش پته‌دوزی تزیین شده‌اند به عنوان سوغات خریداری کنند؛ روتختی، رومیزی، سجاده ، پرده ، کوسن ، بالش و...

16- عریض بافی

عریض نام نوعی پارچه ی نسبتا ضخیم و پشمی است که مهم ترین کاربرد آن به عنوان پارچه ی زیرین هنر پته دوزی می باشد. این نوع پارچه در قدیم  برای دوخت لباس هایی همچون دامن‌،کت و پالتو استفاده می شده است. امروزه عریض بافی بسیار کمتر از گذشته ها تولید می شود و حتی در پته دوزی هم کمتر کاربرد دارد.

17- شال بافی

قبل از آنکه کرمان به هنر قالی بافی شناخته شود، شال بافی در میان کرمانی ها رواج زیادی داشته است. شالبافی و بافت منسوجات پشمی از سابقه دیرینه ای در کرمان برخوردار است و پشم و شال کرمان از مهم ترین کالاهای صادراتی کرمان تا قبل از دوره قاجار بود .شال بافی در دوران قاجاریه به اوج خود رسید و حتی مقامات دولتی نیز آن را ترویج می نمودند..  این صنعت در دوره قاجار شکوفا شد و کرمان مهمترین منطقه شالبافی در ایران بود. 

حتی طرح های قدیم فرش کرمان بر گرفته از طرح های رایج در هنر شال بافی بود. رواج این هنر در میان مردم کرمان به حدی بود که در دوره هایی دو سوم مردم کرمان از همین طریق امرار معاش می کردند. مرغوبیت کرک بز در آب و هوای خشک این استان و وجود کارگر ارزان به دلیل عدم وجود فعالیت‌های زراعتی و صنعتی از جمله دلایل مرغوبیت شال کرمان در گذشته بودند. 

شال معمولا سه متر طول و یک چهارم عرض دارد و بر اساس نقش و رنگ های مختلف می توان آن را در یکی از دسته های لاکی، لاجوردی، بوته ای، شاخ گوزنی، احرامی، ترمه و زنگاری جای داد.

18- گبر دوزی

گبر دوزی یا زرتشتی دوزی هنری است که توسط زرتشتیان ابداع گردید. شواهد تاریخی نشان می دهد که در زمان ساسانیان، زرتشتیان به بافت های ظریف علاقه داشته و در این دوران بر هر اروپاییان، چینی ها و ژاپنی ها نیز تاثیر گذاشته اند.

گبر دوزي معمولا با نخ ابريشمي الوان روي پارچه هاي ريز بافت انجام مي شود.  در گبر دوزی درخت، طاووس، گل و نقوش هندسی را با نخ ابریشمی بر روی پارچه های ريز بافت نقش می کنند. ظرافت نقوش این هنر به حدی است که بخيه های آن فقط با ذره بين قابل مشاهده می باشند. دوخت تركيب و هماهنگی كامل رنگها از دیگر ویژگی هایی است که در گبر دوزی به چشم می خورند.

در زمانهای گذشته لباس عروس دختران خانواده مزین به این هنر بوده است. به دلیل نیاز به زمان طولانی، کار تهیه ی این لباس پس از تولد دختر آغاز می شد تا به موقع آماده شود.

19- آجیده دوزی کرمان 

آجیده دوزی یا لایه دوزی یا پنبه دوزی یکی از هنرهای سنتی ایران زمین و با سابقه ایرانی است  که ریشه در زمان هخامنشان دارد. حتی حجاری ها قدمت آن را  زمان اشکانیان و ساسانیان نشان می دهند. در دوره ی صفویه این هنر به اوج خود رسید تا آنجا که حتی ژان شاردن در سفرنامه ی خود به آن اشاره کرده است.

در ایران این هنر به صورت نقوش برجسته دیده می شود. در دوره ی صفویه ، زندیه ، افشاریه و قاجاریه آجیده دوزی بر روی پارچه ی قلمکار ریزنقش و به شکل بخیه دوزی انجام می شد.

روبالشی ، البسه ، کلاه های درویشی و شب کلاه ، بقچه ، سوزنی ، سجاده ، روانداز ، روتختی ، روکرسی ، شنل و بعضی از وسایل آشپزخانه مزین به این هنر هستند. پارچه ی ابریشمی ، نخی ، پنبه ای ، مخملی ، ساتن ، کتان ، تافته ، اطلسی و پارچه های تلفیقی از نوع و جنس های مختلف به عنوان پایه ی این کار استفاده می شوند و نقوش هندسی ، گل و مرغ ، گل بته ای ، طره ای لچکی ، شمسه ای و اسلیمی رایج ترین نقش های به کار رفته در این هنر می باشند.

امروزه نوعی کلاه درویشی مزین به هنر آجیده دوزی تولید می کنند که خطوط موازی ظریف به صورت برجسته بر روی آن قابل مشاهده است.

 20- خورجین بافی کرمان

خورجین نام کیسه ای است که برای قرار دادن بار بر پشت حیوانات باری از آن استفاده می شده است. به جز این کاربرد، این کیسه به مانند یک صندوقچه در حمل و نگهداری اشیاء نفیس و قیمتی میان عشایر نیز مورد استفاده قرار می گیرد. حتی یکی از وسایل جهیزیه ی دختران عشایر به حساب می آید. امروزه از هنر خورجین بافی استفاده تزیینی می کنند.

در اکثر مناطق روستایی و عشایری این دست بافته را از پشم های رنگی، نخ پنبه ای و گاه موی بز و با نقوش هندسی تولید می کنند. تولید آن به صورت قواره ای و باعرض ۳۰ تا ۹۰ سانتی متر می باشد. مرکز تولید آن در اردبیل است اما کرمان نیز خورجین های مرغوبی دارد.

21- ترمه 

ترمه، نوعی  پارچه ی گرانبهای بافته شده از الیاف بسیار لطیف است که با طرح‌های بسیار متنوعی در نقاط مختلف ایران بافته می‌شود. نقش‌های منحنی مانند بته جقه و گل‌های شاه‌عباسی در رنگ‌های مختلف در ترمه به کار می‌رود.

در خصوص اینکه خاستگاه ترمه بافی، ایران یا کشمیر است، اختلاف نظر وجود دارد. اما در منابع تاریخی خاستگاه بافت ترمه ی ایران را کرمان دانسته اند. این پارچه ی نفیس پس از ورود به یزد و توسط هنرمندان یزدی به اوج کمال خود رسید. 

ترمه در ابتدا انحصارا مورد استفاده ی زرتشتیان قرار می گرفت و بعد ها در بین عموم مردم رواج یافت.

قدیمی ترین كارگاه ترمه بافی كرمان متعلق به استاد ماشاءا... دهقان زاده می باشد که هنر ارزشمند ترمه بافی را نسل به نسل از اجداد خود به ارث برده است.

22- سیس بافی

سیس بافی ، یکی از شاخه‌های صنایع دستی حصیری ایران می باشد .سیس بافی هنری است که تار و پود آن از درخت خرما به دست می آید. سیس یا به عبارت دیگر گیس درخت خرما به الیافی که در  کنار درخت خرما می روید گفته می شود. در سیس بافی این الیاف را به صورت تار و پود در هم می آمیزند تا محصولات مورد نظرشان به دست آید. پادری، سبد، حصیر  و طناب ضخیمی که در اصطلاح محلی به سازو معروف از جمله محصولات این هنر هستند.

23- حصیربافی

حصیربافی هنری اصیل است که جمعیت بسیاری از اهالی کرمان را به خود مشغول کرده است. زیرانداز، جانماز، نور گیر، دور کپرها و سبد از محصولاتی هستند که هنر حصیربافی در آنها به کار می رود. محصولات این هنر در نتیجه ی جدا کردن و خشک کردن شاخه های درخت و در هم تنیدن تار و پود تولید می شوند.

24- معرق چوب

در گوشه و کنار بازارهای استان کرمان تابلوهایی هنرمندانه از معرق چوب به چشم می خورند که ارزش هنری بالایی دارد. این هنر سابقه ی تاریخی زیادی در کرمان ندارد اما هنرمندان این صنعت پیشرفت قابل توجهی در ساختن آن داشته اند. ورود صدف و خاتم به کار معرق آثار این هنر را بسیار چشم نواز تر کرده است.

25- مشبک چوب

هنر مشبك قدمتی دیرینه دارد. هنر مشبک در نتیجه ی شبکه شدن، پنجره ای شدن یا ایجاد سوراخ هایی بر روی اشیاء به وجود می آید. از روی کاربرد آن درها، پنجره ها و منبرهای مساجد و بسیاری از آثار تاریخی می توان به محبوبیت این هنر در گذشته پی برد.

هنر مشبک کاری به دو صورت وجود دارد: غیر پیوسته یعنی طرح های که جدا جدا بریده و بر روی بر روی سطحی دیگر چسبیده شده اند و پیوسته که در آن کل طرح به هم متصل هستند. استاد اکبر صوتی کرمانی از اساتید برجسته ای هستند که این هنر را به کمال رسانده اند.

26- خوس دوزی

خوس دوزی یکی دیگر ازصنایع دستی زیبا و قدیمی و هنرمندانه ی کرمان است.که سرآغاز دقیقی در تاریخ ندارد. 

درخوس دوزی هنرمند نقش ها و طرح هایی را که ازقلب هنرمندش می آید را بدوهیچ طرح قبلی بر روی پارچه با استفاده ازالیاف طلایی ونقره ای به وجود  می آورد.

آنچه در مورد این هنر جالب توجه است ایجاد نقش و نگار بر روی پارچه به صورت ذهنی و بدون کشیدن طرح است. نقش و نگارها از قلب هنرمند می آیند و با الیاف طلایی و نقره ای بر پارچه نقش می بندند.

 27- چاقو ، انبر ، قندشکن

تولید چاقو، انبر و قندشکن از کارهای دستی مهم و کهن کرمان است که هریک از آنها می تواند یادگاری خوبی از سفر به کرمان باشند. تولیدات شهر راین در این زمینه از شهرت خاصی برخوردارند. ساخت شمشير، اسلحه، داس، ساطور، قيچی و همچنين تاج علمهای عزاداری نیز توسط چاقوسازان انجام می شود.

28- ظروف مسی کرمان

پای به بازار قدیم کرمان که بگذارید صدای ابزار ساخت اشیای مسی در گوشتان می پیچد. هنر مس گری از قدیم الایام در کرمان رواج دارد و استادکاران در این استان هنوز هم مشغول تولید محصولاتی  همچون کشکول، سینی، تابلو، قابلمه، ظروف غذا خوریاز مس هستند. بهتر است قبل از سفر به کرمان خودتان را برای خرید مس آماده کنید و گرنه یکی از مرغوب ترین مس ها را از دست خواهید داد. یکی از دلایل استقبال گردشگران از ظروف مسی فواید ناشی از طبخ غذا در آنها است.

29- قلم زنی

قلم زنی هنری قدیمی است که در آن به وسیله ی نوک ظریف قلم فولاد و ضربات چکش های سبک بر روی سطح فلز نقش و نگار های چشم نواز می اندازند. خاستگاه آن را کرمان می دانند. قلم زنی در ابتدا به صورت خطوط ساده و یا خطوط موج دار دور ظرف گرد مانند بشقاب و کاسه انجام می شد اما این هنر پس از ورود از کرمان به اصفهان به اوج خود رسید و امروزه نقش و نگارهای بسیاری در آن دیده می شود.

از اساتید بزرگ و به نام قلم زنی در کرمان می توان به حاج آقا محمود حکاک اشاره کرد. برادر و شاگرد وی مهدی حکاک، میرزا حسن شفیعی و صفاریان نیز از دیگر نامداران این هنر هستند.

30- ساز سازی

ساز سازی یکی از هنر هایی در کرمان است که با وجود هنرمندان چیره دست، توجه زیادی به آن نمی شود. ساز هایی همچون تار، سنتور و ویولن با دستانی عاشق ساخته می شوند تا دستان هنر مندی دیگر با آنها غم و شادی هایش را بنوازد.

محمد حسین نوحی و احمد افغان و حسین مسعود از نام هایی آشنا در صنعت ساز سازی می باشند.

امیدواریم که از خواندن این مطلب لذت برده باشید . پیشنهاد میکنیم مطالب پربازدید ما را در بخش مجله گردشگری دنبال کنید.