امامزاده یحیی نام بقعه ابوالقاسم عزالدین یحیی است که در کوچه‌ ای به همین نام در خیابان ۱۵ خرداد، بعد از خیابان شهید مصطفی خمینی در یکی از محلات قدیمی شهر تهران که سابقا به آن عود لاجان گفته می‌شد واقع شده‌ است.

نسبت ابوالقاسم عزالدین یحیی که از نقبای شهرهای قم و ری بوده‌ است به امام سجاد (ع) می‌رسد و گفته می‌شود برادر اوست.

این بنا دارای صحن وسیع، مسجد، ایوان، رواق، ضریح، حرم آیینه کاری، سرداب، گنبد کاشی مخروطی شکل و سقاخانه‌ است. قدیمی‌ ترین اثر منقول این بقعه تاریخی که ساختمان اصلی بنای آن نیز به دوره مغول نسبت داده می‌شود، صندوق چوبی روی مرقد است که دارای تاریخ ۸۹۵ هجری قمری است. در باب نام و نسب امامزاده یحیی چنین نوشته شده:

«وی با ۱۵ واسطه به امام چهارم می‌رسد و پس از پدر نقابت طالبیه ری، قم و آمل را به عهده داشته و به سال ۵۹۲ هجری قمری به دست علاء الدین تکش خوارزم شاه به شهادت رسیده‌ است.»

بنای قدیمی این بقعه شامل برج خشتی هشت ضلعی متعلق به قرن هفتم هجری است که مانند ابنیه دیگر عصر مغول، یک گنبد آجری ۱۲ ضلعی هرمی شکل بر بالای آن قرار داشت. در عهد قاجاریه هم اطراف این برج را با کاشی های هفت رنگ مزین ساخته بودند. اینک در محل برج خشتی و قبلی، بقعه هشت ضلعی کنونی ساخته شده‌است.

بر روی درب قدیمی بقعه که چندان بزرگ نبوده، در دو کتیبه کوچک به خط ثلث نوشته‌ اند: بانی بقعه خشتی قدیم شخصی به نام قرابشاره بوده و معمار آن، دیو حسن نام داشته‌ است.

صندوق منبت عتیقه امامزاده یحیی چنان که در کتیبه آن اشاره شده به دستور ملکشاه غازی در سال ۸۹۵ هجری قمری به وسیله دو برادر به نام‌ های استاد حسین و استاد محمد لواسانی ساخته شده‌ است.

ضریح حضرت امامزاده یحیی در اطاقی به مساحت حدوداً ۵۰ متر مربع قرار گرفته است که در وسط،ستون هایی است که داخل آن به صورت درگاه های کاشی کاری شده ای در دو قسمت بالایی و پائینی قرار دارد. بر روی کتیبه ای که بر روی ضریح نصب شده است سال ۱۳۵۸ را نشان می دهد که در زمان امام خمینی (ره) بازسازی شده است. قسمت های دیگری شامل ایوان، کفش کن، اتاق موزه و دفتر آستانه و کتابخانه به تدریج تا سال ۱۳۳۰ هجری شمسی به بنا اضافه گشته و کاشی کاری گنبد و تزئینات ملحقات بنا انجام گرفته است. 

در سال های اخیر فعالیت های عمرانی بسیاری در بقعه امامزاده یحیی انجام پذیرفته که ضمن حفظ و نگهداری آثار گذشته، فضای اطراف حرم توسعه یافته‌ است.

در حیاط این امامزاده درخت چناری با قدمت ۹۰۰ ساله قرار دارد.

حمام نواب از جمله آثار دوره قاجاریه شهر تهران است و در خیابان 15 خرداد شرقی کوچه بیک دامغانی( بازارچه نواب سابق) قرار دارد .

در اولین نقشه‌های تهیه شده تهران به نام گذر حمام نواب ذکر شده است. این بنا توسط زنانی به نام‌های سارا سلطان خاتون و سارا حاجر خاتون که دختران فردی به نام نواب بوده‌اند ساخته شده است.

حمام نواب، پاتوق فرهنگی بافت تاریخی شد

حمام نواب برای جلوگیری از اتلاف گرما و امکان استفاده از آب قنوات و چشمه‌ها به برای استحمام، پایین‌تر از سطح زمین ساخته شده است.

مصالح به کار رفته در ساخت این بنا شامل آجر، آهک، ساروج، سنگ و کاشی است. در این بنا پس از مرمت، از سیمان نیز برای حفظ آن استفاده شده است.

حمام نواب دارای بخش‌هایی چون هشتی، سربینه، تنظیف گرمخانه، سرویس بهداشتی، خزینه، استخر و ستون است.

چیزی که در معماری این بنا مشهود است کاربندی و وجود آهک روی سطح بنا بسیار محدود بوده که حاکی از وجود تزیینات قابل توجه در آن است و نشان از ذوق و استعداد هنری معمار آن دارد.

این حمام دارای کتیبه کاشی‌کاری شده بوده و از آن برای صحنه‌های از فیلم قیصر استفاده شده است.

حمام نواب برای جلوگیری از اتلاف گرما و امکان استفاده از آب قنوات و چشمه‌ ها به برای استحمام، پایین‌تر از سطح زمین ساخته شده است.

عمارت کاظمی یا همان سرای کاظمی که «خانه موزه تهران قدیم» نام جدید آن است از خانه‌های قدیمی تهران، در محله چاله میدان قدیم در همسایگی امام زاده یحیی با ارزشی استثنایی قرار دارد .

موقعیت فعلی بنا سرای کاظمی از خانه‌های قدیمی تهران، در خیابان 15 خرداد، در محله‌ی امامزاده یحیی کوچه ابوالقاسم شیرازی واقع شده است.

این محله قدیمی، دارای ارزش‌های خاص معماری و شهر سازی شامل بافت مسکونی، راسته، گذرهای ارتباطی، فضای شهری خصوصی و عمومی است. این محله، با توجه به تخریب‌های ناشی از ساخت و ساز جدید، بخش عمده ای از ساکنان خود را از دست داده است و اقشار جدید با تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی در این محله سکنی گزیده اند.

ملک فوق در مرکز پلاک‌های همجوار خود چون نگینی قرار گرفته است. این بنا که حدود ۱۰۰ سال از ساخت آن می‌گذرد، با توجه به جدا شدن از املاک جنبی، با مساحتی حدود ۲۰۳۳ متر مربع باقی مانده که شامل ۱۲۱۵متر مربع عرصه و فضای باز و ۶۵۰ متر مربع عیان و زیر بنا است.

مرمت این پروﮊه از سال ۱۳۸۶، به سفارش معاونت فنی عمرانی منطقه ۱۲ انجام شده است.

در حال حاضر نیز در پروژه ای در قالب مردم شناسی که شهرداری با استفاده از ماکت‌ها و عروسکهایی مشاغل و آداب و رسوم مردم تهران طی 150 سال گذشته را به نمایش گذاشته در این مجموعه به صورت کوچک و دایمی برقرار شده است.

تاریخچه بنا این بنا متعلق است به میرزا سید کاظم پسر سید میرزا هدایت الله تفرشی که در سال 1226 قمری در اوایل پادشاهی محمد شاه قاجار وارد خدمات دولتی گردید. در زمان ناصرالدین شاه از میرزاهای اصطبل شاهی بود.

در سال 1283 قمری که ناصرالدین شاه عازم سفر خراسان شد چون نامبرده مشرف به اصطبل و به همراه اردوی شاه بود، در بین راه به سمت مستوفی گری اصطبل برقرار گردید. در سال 1299 قمری تا سال 1308(سال فوتش) مستوفی اصطبل خاصه و ایلخی چیان و کلیه دواب دیوانی زین خانه و کالسکه خانه بود.

در اواخر عمر ملقب به وزیر دواب شد. کاظمی‌های تهران و تفرش منتسب به وی هستند. از مرحوم سید کاظم تفرشی علاوه بر این خانه، مسجد و مدرسه ای زیبا در خیابان ری، نبش کوچه باغ پسته‌بک به یادگار مانده است.

این مسجد و مدرسه که در تناسب معماری بی نظیر است به نام بنیانگذار و واقف آن مسجد و مدرسه کاظمیه نام دارد. بنا در محله چال میدان و در کنار کوچه امامزاده یحیی واقع شده است.

آنطور که نقشه سال 1275هجری قمری نشان می‌‌دهد در نزدیکی این خانه و در سمت غربی تکیه عباسقلی و در سمت شرق خانه، تکیه پهلوان شریف واقع بود و در سمت شمال این محله گذر منتهی به دروازه دولاب که حد شرقی حصار صفوی شده بود قرار داشت.

مشخصات بنا طرح بنای کاظمی متأثر از طرح متداول خانه‌های ایرانی و متناسب با شأن صاحب خانه، نوع روابط و جایگاه اجتماعی اش ساخته شده است. طرح و شکل بنا در اواخر دوران قاجار شکل گرفته و در دوران پهلوی اول تکمیل شده است. این بنا همانند خانه‌های سنتی ایرانی شامل بیرونی، اندورنی، آب انبار، مطبخ، اصطبل است. ظاهراً خانه موجود بخشی از یک مجوعه مفصل‌‌تر است که اجزا دیگر آن در حال حاضر جدا شده اند.

اما به هر حال مجموعه باقی مانده فعلی نیز یک خانه کاملا سنتی است. آنچه از قسمت اصلی این خانه بازمانده است قسمت شاه نشین است که یک طبقه زیر و یک طبقه روی دارد. بنای فعلی دارای دو حیاط است.

حیاط جنوبی که منتهی الیه سمت غربی آن قرار دارد، در بخش بیرونی و حیاط شمالی در بخش اندرونی واقع است. بخش اصلی ساختمان به میزان 5/1 متر از کف حیاط بالاتر است و در بخش زیرین آن زیر زمین خانه قرار دارد که دارای آجر کاری خوش نقش و نفیسی است. در ساختمان اصلی دو تالار در مرکز قرار گرفته اند.

در طرفین تالارها، گوشواره‌ها قرار دارند و راهرو‌ها در طرفین گوشواره‌‌ها شکل گرفته اند. اتاق‌‌های طرفین حیاط و گوشواره ای دارای دیوار باربر و پوشش تیرپوش با سقف تخت هستند، زیر زمین دارای طاق کلیل است و تالارها با خرپاهای چوبی که شیروانی کاهگل اندودی سطح نمای آن را شکل می‌‌دهند پوشش داده شده است. سطح نمای خارجی تالارها آجر کاری ساده است که در محل رخ بام آن موتیوهای گچ بری گل درشت نقش بسته است. سایر سطوح نمای حیاط‌‌ها نیز ترکیبی از آجر و اندود گچ هستند.

در فضای داخلی اتاق‌ها بخش هایی مانند گیلویی تالار و بخاری ها، دارای گچ بری هستند ولی مابقی سطوح ساده اند. اما زیباترین بخش خانه کاظمی را ارسی‌‌های زیبای طرفین تالارها شکل می‌دهند.

این ارسی‌‌های بی نظیر که دارای آلت چینی‌‌های مفصل و پرنقش و نگارند با انواع شیشه‌های الوان در سطوح خارجی تزیین شده و در فضای داخلی کار، لندن کاری (نقاشی پشت شیشه) به زیباترین وجه، پارتیشن‌‌های نقش دار مجللی را ساخته اند و در کل بادگیرها و تزیینات بیرونی و نمای زیبای آجری و پنجره‌های ارسی از ویژگی‌های منحصر به فرد معماری این ساختمان است.

معماری این بنا مربوط به دوره قاجار است و با قدمتی 83 ساله به خانواده آقا جلال تهرانی منسوب است. این خانه را ابتدای انقلاب، آقا جلال از نوادگان قاجار به نام هاي مهرانگيز و بهزاد خريداري مي کند.

بنا دارای دو طبقه است. درهای آهنی، جای درهای چوبی و قدیمی را گرفته است اما هنوز هم خانه ای زیباست.

سریال معروف پدرسالار در این مکان فیلمبرداری شده است.

خانه شهید مدرس بعد از گذشت قریب هشتاد سال از شهادت این عالم مجاهد و پس از آنکه سال‌ها این خانه مخروبه گشته و غیر قابل استفاده شده بود، سال گذشته به همت دارالقرآن امام علی(ع) خریداری و در مدت زمانی حدود ۹ ماه مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و هم اکنون این خانه مصفا روحی تازه یافته تا پذیرای علاقه‌مندان و ارادتمندان شهید مدرس شود.

این خانه که در قلب بافت قدیمی محله تاریخی «عودلاجان» تهران در نزدیکی سرچشمه قرار دارد، سال‌ها محل زندگی این شهید والامقام بوده و بسیاری از ملاقات‌ها و دیدارهای سیاسی و اجتماعی شهید مدرس در این مکان بوده است و علاوه بر اینها کرسی درسی در بخشی از آن وجود داشته که شهید مدرس به طلاب علوم دینی تدریس علوم حوزوی و تفسیر قرآن و نهج البلاغه داشته است. این قسمت از خانه که در حکم بیرونی منزل بوده و حیاط مستقلی داشته و درب جداگانه ای هم دارد، در بالای آن حدیث شریف نبوی «انا مدینه العلم و علی بابها» بر کاشی بالای آن نقش بسته است.

این خانه خاطرات فراوانی دارد و بسیاری از بزرگان، نمایندگان مجلس و رجال سیاسی از داخل و خارج به منظور دیدار و ملاقات شهید مدرس به آنجا رفت و آمد داشته‌اند، حتی حضرت امام خمینی (رض) که در آن زمان، جوانی برومند بوده اند، به این خانه بارها رفت و آمد داشته و با شهید مدرس ملاقات هایی داشته اند. حضرت امام خمینی همیشه بر حفظ نام و یاد شهید مدرس تأکید داشتند و برهمین اساس به آیت الله واعظ طبسی مأموریت دادند تا آستان قدس رضوی نسبت به احیاء مقبره ایشان در کاشمر اهتمام ورزد و آستان قدس نیز به حق اثر ارزشمندی را در آن مکان بنا نهاد و یادمان شهید مدرس در آن محل شهادت ایشان به نحو شایسته ای احیاء گردید.

در تهران، تنها جایی که منتسب به شهید مدرس بوده است، منزل وی در محله عودلاجان بود که مخروبه گشته و سال‌ها به آن بی‌توجهی می شد، علیرغم آنکه الگوی امام خمینی(ره) در نهضت و انقلاب اسلامی شخصیتی مانند شهید مدرس بود که با شهامت تمام در مقابل دسیسه های استعمارگران و و‌طن‌فروشان خائن ایستادگی می کرد.

همانطور که شهید مدرس سیاست و دیانت را با هم ممزوج کرده بود و آن جمله مشهور از ایشان است که «سیاست ما عین دیانت ماست و دیانت ما عین سیاست ماست» سعی کرده ایم تا در این خانه هر دو بعد سیاسی و دینی شهید مدرس را به نمایش بگذاریم، از همین رو بخشی از این خانه به عنوان موزه که نمایانگر مجاهدت ها و مبارزات سیاسی شهید مدرس با استعمار و استبداد است به نمایش گذاشته می‌شود و بخش دیگری از این خانه که محل درس و بحث علمی، حوزوی و تفسیری شهید مدرس بوده به عنوان دارالقرآن مورد استفاده قرار می گیرد.

وی افزود: شهید مدرس نسبت به قرآن اهتمام خاصی داشت به طوری که در وصیتی به فرزندش سید عبدالباقی، در پشت جلد قرآن می‌نویسد: «فرزندم! نماز را با قرآن خواندن هیچ گاه ترک نکن، پدر و مادر را دعا کن و در زندگی خود قناعت کن».

این خونه، یه بنای قاجاریه که بیشتر از ۱۲۰ سال قدمت داره و صاحب اصلیش میرزا محمود وزیر بوده. میرزا محمود، اواخر دوره ناصرالدین شاه به وزارت منصوب میشه و تو دوره های مظفرالدین شاه و محمدشاه قاجار، وزیر ابنیه و علوم بوده. دو تا دختر هم داشته به اسمهای فخرالملوک و نیرالملوک که هر دوشون تو این خونه بزرگ میشن.

فخرالملوک با یه روحانی به اسم جعفر خدیور محسنی اراکی ازدواج می کنه و سالها تو این خونه می مونه. پسرشون محمدرضا تو همین خونه بزرگ میشه و بعدها میشه جراح مغز و اعصاب و مهاجرت می کنه آمریکا.

خونه بعد از فوت پدر و مادر، متروک می مونه و تبدیل میشه به زباله دونی تا اینکه خانم بهره مند که خیلی علاقه داشته میراث گذشته رو حفظ کنه، سال ۷۴ خونه رو از ورثه می خره و سال ۸۸ هم خونه در فهرست آثار ملی ثبت میشه.

تازه از این موقع است که مرمت خونه شروع میشه و تبدیل میشه به سفره خونه سنتی و سال ۹۱ هم افتتاح میشه.

ساختمون، یه حیاط کوچیک و جمع و جور داره و یه حوض آبی وسطش. یه شاه نشین داره که پر آیینه کاری و گچ بری و مقرنس کاری های واقعاً زیباست. سقفش هم آیینه کاری و گچبری قشنگی داره. اتاق شاه نشین قبلاً ارسی داشته، اما چون حسابی داغون شده بوده، به جاش درهای شیشه ای نصب می کنند. این ساختمون یه اتاق گوشواره، بالکن، پشت بام و سرداب هم داره.