کِرْمانْشاهْ کردی: کرماشان نهمین شهر پرجمعیت و یکی از کلان شهرهای ایران و مرکز استان کرمانشاه در ایران می‌باشد شهر کرمانشاه بزرگترین شهر کردنشین و مهمترین شهر در منطقه مرکزی غرب ایران است کرمانشاه از شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران به شمار می‌رود و پیدایش آن به سده چهارم میلادی بازمی‌گردد و از آن دوران تا حمله اعراب به ایران به عنوان دومین پایتخت ساسانیان مورد توجه حکومت بود در دوران سلجوقیان در قرن یازدهم میلادی کرمانشاه به عنوان شهر ارشد کردستان انتخاب شد در قرون وسطی شهر کرمانشاه یا قرمسین در حکم یکی از نواحی چهارگانه عراق عجم شناخته می‌شد. در آن زمان اغلب اوقات ایالت جبال را عراق عجم می‌نامیده‌اند تا با عراق عرب اشتباه نشود که به طور تقریبی نیز با ناحیه ماد باستانی مطابقت داشت با گذشت یازده سده از حمله اعراب به ایران، این شهر در دوران قاجار دوباره شکل شهرنشینی خود را بازیافت و به‌دلیل قرارگرفتن در چهارراه دو محور شمال به جنوب و خاور به باختر و نیز همسایگی با کشور عراق و واقع‌شدن بر سر راه شهرهای زیارتی کربلا و بغداد از اهمیت بسیاری برخوردار است این شهر در جنبش مشروطه سهمی به سزا داشت و در جنگ جهانی یکم و دوم به تصرف نیروهای بیگانه درآمد و پس از پایان جنگ تخلیه شد. همچنین این شهر در جنگ ایران و عراق، خسارت‌های زیادی دید.

شهر کرمانشاه از شمال به کوه فرخشاد، از شمال باختری به کوه طاق‌بستان و از جنوب به سفید کوه ختم می‌شود و یکی از شاهراه‌های ارتباطی خاور و باختر و کهن‌ترین راه گذر از ایران به میان‌رودان است.

شهر کرمانشاه دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است در سده چهارم میلادی شهر کرمانشاه که در آن دوران روستای خوش آب و هوایی بود به عنوان دومین اقامتگاه پادشاهی ساسانیان برگزیده شد.در دوران ساسانیان باغ‌های بزرگی در این منطقه ساخته شد و تا مدت‌ها مکان خوش‌گذرانی شاهان ساسانی بوده‌است.

کرمانشاه در دوره‌های مختلف دارای نام‌های مختلفی بوده که معمولاً با تغییر از حکومتی به حکومتی دیگر صورت می‌گرفته‌است، در قدیمی‌ترین شکل خود اولین بار در دوران باستان و در زمان فرمانروایی کاسی‌ها کرمانشاه را با نام الیپی می‌خوانند  و در دوران هخامنشیان از کرمانشاه با نام‌های کامبادن، کارمیسین، کارمیشین، کرمینشان و غیره یاد می‌شود.

پس از اسلام، اعراب نام کرمانشاه را به قرمسین تغییر دادند و در دوره‌های بعدی کرمانشاه با نام کرمانشاهان و کرمانشاه خوانده می‌شد. نام کرمانشاه پس از پیروزی انقلاب ۵۷ به قهرمانشهر و چندی بعد به باختران تغییر پیدا کرد؛ ولی از آن‌جایی که این امر با اعتراضات گسترده مردم همراه شد، در نتیجه چندی بعد با تلاش‌های اسماعیل ططری و با تصویب قانونی نام شهر به نام قدیمی خود تغییر یافت

کرمانشاه که در میانه‌های رشته کوه زاگرس قرار دارد به دلیل وضعیت آب و هوایی، کوهستانی بودن و وجود پناهگاه و غارهای طبیعی همواره مورد توجه انسان‌های عصر سنگ بوده‌است

کرمانشاه از لحاظ بقایای سکونت‌های پیش از تاریخ، یکی از مناطق بسیار غنی و مهم در ایران و غرب آسیا است. قدیمی‌ترین آثار سکونت بشر در کرمانشاه مربوط به دوره دیرینه‌سنگی است که شامل چند تبر دستی سنگی است که در منطقه گاکیه و غرب هرسین یافت شده‌است این آثار دست‌کم حدود ۲۰۰ هزار سال قدمت دارند. آثار مهمی از دوران عصر سنگ در غارهای کرمانشاه کشف شده‌است که بیشترشان مربوط به دوره‌های میان‌سنگی و نوسنگی است.

مردم کرمانشاه در دوران باستان بسیاری از نخستین‌های تاریخ را به نام خود ثبت کرده‌اند؛ نخستین انسان‌هایی که در حدود ۹ هزار سال پیش با گرم شدن زمین غارنشینی را ترک کرده و به زندگی یکجانشینی روی آورده‌اند ساکنان این بوم بوده‌اند که نخستین خشت خام را تولید و در ساخت خانه و صنعت از آن استفاده کرده‌اند و نخستین روستای خاورمیانه در دروان نوسنگی از ۹۸۰۰ ق. م تا ۷۴۰۰ ق. م در این مکان شکل گرفته‌است کرمانشاهیان در دروان باستان با اختراع سفال نخستین انسان‌هایی بودند که رو به فعالیت‌های صنعتی آوردند و آثار زیادی از دوران پیش از تاریخ در کرمانشاه یافت شده‌است.

مجموعه طاق بستان در قرن سوم میلادی ساخته شده است، وجود کوه و چشمه در این مکان آن را جزو دیدنی های کرمانشاه قرار داده است. شاهان ساسانی نخست نواحی اطراف تخت جمشید را برای تراشیدن تندیس های خود برگزیدند، اما از زمان اردشیر دوم و شاهان پس از او طاق بستان را انتخاب کردند که در بین راه جاده ابریشم قرار داشت و دارای طبیعتی سرسبز و پرآب بود. 

طاق بستان شامل سنگ نگاره ی تاج گذاری اردشیر دوم و دو طاق میباشد که طاق کوچک تر شاهپور دوم و سوم و طاق بزرگ تر خسرو پرویز را به تصویر کشیده است. در سمت راست طاق کوچک تر و در بیرون از طاق سنگ نگاره ای تراشیده شده که تاج گذاری اردشیر دوم را نشان میدهد.در این تصویر شاه در میان و در سمت راست وی فروهر و در سمت چپ زرتشت یا بقولی میترا با هاله ای از نور قرار دارد. 

طاق بزرگ

طاق بزرگ با سنگ نگاره تاج گذاری خسرو پرویز مهمترین اثر در طاق بستان است .در طاق بزرگ، سه تندیس مشاهده می شود. شاه در میان، فروهر در سمت راست وی، که مانند تاج گذاری اردشیر دوم است و آناهیتا در سمت چپ شاه. آناهیتا فرشته ی آب هاست و نمود خرمی و سرسبزی. در کناره ورودی طاق، سنگ نگاره ای از فرشتگان بال دار، درخت زندگی، مجالس شکار گراز و شکار مرغان و ماهیان در مرداب و نقش های فیل، اسب و قایق می باشد که حاکی از مراسم بزم و شادی است. 

در زیر نقش تاج گذاری خسرو پرویز سواری زره پوش سوار بر اسب قرار دارد. یقین نیست که این سوار کیست، یا یک رزم جوست یا خسرو پرویز یا پیروز ساسانی. اما نشان گر فر و قدرت شاه و ایرانیان است. 

همچنین در طاق بزرگ آثاری از زنان موسیقی دان به چشم می خورد که به نواختن چنگ و سازهای بادی مشغول هستند. 

طاق کوچک

طاق کوچک در میان سنگ نگاره تاج گذاری اردشیر دوم و طاق بزرگ قرار دارد و مراسم تاج گذاری شاهپور دوم و سوم را به تصویر می کشد، این طاق دارای دو نقش در بالای دیواره طاق و دو کتیبه است. این کتیبه ها به خط پهلوی کتیبه ای هستند. 

سنگ نگاره دوره قاجار 

در بخش فوقانی دیوار سمت چپ ایوان بزرگ، سنگ نگاره ای از دوره قاجاریه همراه با کتیبه ای به خط نستعلیق حجاری شده است. این حجاری مجسمه محمد علی میرزا پسر فتحعلی شاه قاجار را نشان می دهد. در کنار او شعری از بسمل شاعر کرمانشاهی در مدح او نگاشته شده است. مطابق با این نوشته محمد علی میرزا کوه طاق بستان را با کوه طور و جمال دولتشاه را با جمال حضرت موسی تشبیه کرده، وی همچنین خسرو پرویز را دربان خود معرفی کرده است. 

گویند فرشی از جواهر بر کف طاق بوده که هنگام حمله ی اعراب میان فرماندگان عرب تقسیم شده است. طاق بستان از دیر باز مورد حمله ی مهاجمان به ایران بوده و در زمان حضور نیروهای استالین و انگلیس خساراتی به آن وارد شده اما هنوز شکوهمند است. همچنین به دلیل حرکت زمین در این منطقه بر دیواره های طاق بزرگ و طاق کوچک ترک هایی ایجاد شده است که به مرور زمان و با تجمع خزه ها بر دیواره های آن باعث محو شدن بخشی از نقوش این طاق ها شده است . با این حال طاق بستان همواره از جاهای دیدنی کرمانشاه بشمار میرود که هر ساله پذیرای گردشگران داخلی و خارجی است. 

طاق بستان به نام های طاق وسان، نیز شناخته می شود.

محوطه باستانی و مقدس بیستون در طول 5 کیلومتر و عرض 3 کیلومتر در شرق استان کرمانشاه قرار دارد و یکی از معتبر ترین آثار باستانی جهان می باشد . که در سال 85 در لیست آثار برجسته جهانی در یونسکو ثبت گردید . این محوطه آثاری از پیش از تاریخ تا حکومت های اسلامی در خود جای داده . آثاری همچون : غار شکاچیان – مر خریل – مر تاریک – مر آفتاب – مر دودر – تپه نادری – سراب بیستون – جاده حاشیه سراب – بقایای گورستان قدیمی – دژ تاریخی مدفون – نیایشگاه شانشاهان ماد – نقش برجسته داریوش بزرگ – مجسمه هرکول – نقش برجسته میتریدات دوم شاهنشاه اشکانی – نقش برجسته گودرز – سنگ بلاش – پرستشگاه شاهنشاهان پارتی – بقایای شهر باستانی هخامنشیان و پارتیان – بقایای بناهای ساسانی – کتیبه فرهاد کوه کن – بقایای پل ساسانی – بقایای سد ساسانی – سنگ های تراشیده ساسانیان – کاروانسرای ایلخانی – بنا های ایلخانی – کاروانسرا های صفوی – وقف نامه شیخ علیخان زنگنه – پل بیستون و آثار پراکنده دیگری در بیستون قرار دارد .

دلیل آن که همه این آثار در یک جای قرار داشته این بوده است که این محل بدون تردید از مکان های مقدس ایرانی شناخته می شده زیرا آب مظهر پاکی و روشنانی فراوان از دل کوه بیستون به بیرون روان است و داریوش بزرگ هم به دلیل اهمیت موقعیت کرمانشاه و کوه های صخره ای آن و آثار بزرگ نیاکان آریایی اش این مکان را برای کتیبه ارزشمند بیستون انتخاب نموده است .

کتیبه داریوش بزرگ ( 486 – 521 قبل از میلاد ) در سه زبان پارسی باستان – عیلامی و بابلی در ارتفاع هفتاد متر بالاتر از سطح زمین بر دامنه کوه بیستون نقر ( حک ) گردیده است . داریوش بزرگ وقایع اولین سال های سلطنت خود را و فتوحاتی را که در نوزده جنگ نصیب او گردیده بود مفصلا ذکر می نماید . طبق گفته دیودور مورخ یونانی نام اصلی بیستون بگستان ( به معنای جای خدا ) نام داشته است . متن پارسی باستان در 414 سطر و پنج ستون است . در زیر نقش داریوش بزرگ شاهده 9 نفر نافرمان که علیه شاه قیام کرده بودند و همگی آنها مغلوب شدند قرار گرفته است . در این کتبه که یکی از برزگترین اسناد تاریخی ایران زمین و جهان محسوب می شود داریوش خود را نهمین پادشاه هخامنشی می نامد . که اسامی نه شاه قبلی به شرح زیر می باشد . 1 ) هخامنش – 2 ) چیش پیش – 3 ) آریارمن – 4 ) ارشام شاه – 5 ) کورش کوچک جد کورش بزرگ – 6 ) کمبوجیه – 7 ) کورش دوم که به شاهنشاه بزرگ ملقب است – 8 ) کمبوجیه دوم ( فاتح سرزمین های مصر ) – 9 ) و بالاخره داریوش بزرگ .

گفته می شود نمای پیشین صخره که برجسته کاری ها بر آن کنده شده حدود 340 پا بالاتر از چشمه هاست و ابعاد برجسته کاری 18 در 10 پاست که قامت ” داریوش ” 5 پا و 8 اینچ ( 170 سانتیمتر )بلندی دارد . اجرای این بنا در چند مرحله انجام شده است . نقش برجسته ها و متن اصلی عیلامی در حدود سال 520 قبل از میلاد کنده کاری شده و سپس روایت اکدی به آن افزوده شده است . بر جسته کاری ” داریوش ” را به اندازه طبیعی و زیر سایه حمایت نماد ایران کهن ( فره وشی=فروهر ) با بال گشوده نشان می دهد که یک دست خود را بلند کرده و در دست دیگر کمان خود را گرفته است ؛ در پشت او در اندازه ای کوچکتر سلاح داران او (در سمت چپ ” گوبریاس ” و دیگری احتمالا ” اینتافرن ” ) ایستاده اند . ” داریوش ” پایش را بر چهره ” گئومات ” که به پشت بر زمین افتاده نهادن است و در پشت  ” گئومات ” 8 شاه دروغی که با ریسمانی به هم بسته شده اند پشت سر هم صف کشیده اند . احتمالا هنگام لشکرکشی به ماد علیه ” فرورتیش ” بوده که ” داریوش ” فرمان داده نقش و یادگار پیروزی هایش را بر این صخره ترسیم کنند و بنویسند و شاید اصل این ابتکار از شاه ” آنوبانینی ” ( حدود 2000 سال ق .م .)در دروازه زاگرس ( سرپل ) باشد که او چند روز قبل از آنجا گذشته و آن را دیده بوده است.

پس از کشته شدن بردیا و افتادن حکومت به دست داریوش، در سراسر امپراطوری هخامنشی ۱۹ شورش بزرگ و کوچک اتفاق افتاد . داریوش بزرگ پس از اینکه این شورش ها را فرونشاند تصمیم گرفت که مردم امپراطوریش را (و جهان پس از خود را ) در جریان چگونگی به دست گرفتن قدرت و نخستین سال فرمانروایش قرار دهد . او این بنای یاد بود و بیانیه مهم را در بیستون بر سر یک راه کهن به ثبت رساند . راهی پر رفت و آمد که محل عبور کاروان ها و نظامیان از بابل و بغداد به سوی کوه های زاگرس و همدان بود و بعلت جایگاه ویژه اش که از دیر باز سرزمین خدایان ( بغستانَ ) نامیده می شد شهرت داشت . این نقش برجسته ، نگاره داریوش و اسیران ، در سطحی عمودی به بلندی ۳ متر و در پهنای ۵/۵ متر قرار دارد . داریوش لباس پارسی بر تن کرده ریشی اشوری دارد و افسری کنگره دار بر سر گذاشته است و در سمت چپ مجلس بیستون قرار دارد .

اندازه داریوش در مقایسه با اسیران برای نشان دادن شکوه و عظمت این مجلس ، بزرگ تر می باشد . بلندی قامت اسیران 17/1 و بلندی قامت داریوش 72/1 متر می باشد . دو تن از یاران داریوش ( هفت تنان ) ، ویندفْرَناه کمان دار و گئوبَروَه ( گوبریاس ) نیزه دار ، پشت سر او ایستاده اند

داریوش که در دست چپش کمانی دارد پای چپ خود را بر سینه نخستین دشمنش ،گئوماتَ مُغْ گذاشته است و گئوماتَ دست هایش را به حالت التماس به بالا دراز کرده است . پشت سر گئوماتَ صف ۸ تن اسیر قرار دارد . که به ترتیب نام های آنها آثرین ، ندئیتَ بَ ئیرَ ، فِرَورتیش ، مَرتی یَ ، چیسن تَخمه ، وَه یَزداتَ ، اَرخ و فراد می باشند و گردن های این اسیران را با طناب به یکدیگر و دست هایشان را از پشت سر بسته اند . بر فراز سر اسیران ، رو به روی داریوش ، نگاره فَرَوهر قرار دارد و داریوش دست راست خود را به نشانه نیایش اهورامزدا به بالا بلند کرده است . در فضای بالای سر داریوش نبشته ای کوتاه آمده است.

داریوش در چند مرحله بعدی بیانیه تاریخی خود را که نخستین اثر تاریخی مکتوب ایرانیان است . تکمیل کرد . امروزه از سنگ نبشته بیستون ۴ متن در دست داریم : متن پارسی باستان ، متن ایلامی ، متن بابلی و متن ترجمه آرامی متن پارسی باستان که ظاهرا به صورت بخشنامه برای آگاهی ساتراپی های گوناگون به جاهای دور و نزدیک فرستاده شده است و نسخه ای از آن از اِلِفانتین مصر به دست باستان شناسان افتاده است و در بابل هم قطعه ای از نگاره بیستون به دست آمده است . داریوش در بیستون ( ستون 4 بند  ۱۵ ) می گوید : تو که پس از این ، این نبشته و نگاره را می بینی ، مبادا به آن ها آسیب بزنی . تا می توانی آن ها را همان گونه که می بینی ، نگهداری کن 

ولی گذر زمان و فرسایش های ناشی از باران و باد تمام سنگ نبشته ها را و مخصوصا سنگ نبشته به زبان بابلی را دچار آسیب های فراوانی کرده است . ولی بیشترین خسارت در همین قرن اخیر اتفاق افتاده است .

زمانی که سربازانی که در جنگ جهانی دوم در پایین جاده بیستون گشت زنی می کردند نگار ها و کتیبه با ارزش بیستون را هدف گرفتند و آسیب های جبران ناپذیری را به این اثر تاریخی وارد کردند . ولی ما باید از داریوش بزرگ سپاسگزاری کنیم بخاطر اینکه بعد از اتمام کار بنای یادبود بیستون فرمان داد که زیر این بنای یادبود را بتراشند و همین عمل باعث شد که تا قرن ها دست بشر این اثر با ارزش تاریخی را لمس نکند و از آسیب های ناشی از خوی زشت انسان ها دور نگهداشته شود .

مجسمه هرکول که به نظر می آید تندیسی از تجاوز اسکندر گجستک و حکومت سلوکیان به ایران باشد در بیستون در سال 1327 هجری هنگام احداث جاده آسفالته همدان به کرمانشاه در دامنه کوه کشف شد . این اثر شخص نیرومندی را نشان می دهد که به پهلوی چپ به روی نقش شیری در سایه درختی لمیده است و در دست چپ پیاله ای از شراب در دست دارد و دست چپش را بروی پای راستش قرار داده است . سر این مجسمه در سال 1380 کنده و دزدیده شده بود که پس از چند سال کشف و دوباره به جایگاه اصلی خودش برگشت . در ازای این تندیس 147 سانتی متر است . پشت این تندیس کتیبه ای از زمان سلوکیان وجود دارد که مفهوم آن به این شرح است : ” به سال 164 ماه پانه موی هرکول فاتح درخشان هیاکینتوس پسر پانیاغوس به سبب نجات کل امن – فرمانده کل – این مراسم بر پا شد . ” که خوشبختانه این سلسه توسط مهرداد و تیرداد پارتی در هم کوبیده شد و سلسله شاهنشاهی ایرانی اشکانیان جایگزین آن شد و دوباره ایران رو به فرهنگ کهن خود رفت و دست متجاوزان را کوتاه نمود.

یکی از بناهای بسیار زیبا و تاریخی شهر کرمانشاه که  به حدود 120 سال پیش و دوره قاجار برمی گردد تکیه معاون الملک می باشد که در محله قدیمی شهر کرمانشاه  به نام آبشخوران واقع شده است. تکیه های بنا به رسم قدیم و حال بیشتر برای برگزاری مراسم ساخته می شده، به دست حسین خان معین الرعایا (پدر شاعر معاصر معینی کرمانشاهی) برای امور مذهبی احداث گردیده است. درست 7 سال پس از احداث یعنی در سال 1327 و در گیر و دار مبارزات مشروطه خواهی  و تجمعات آن ها در این مکان، این محل با گلوله توپ به ویرانه ای مبدل گردید و مجددا" پس از آرامش بعد از جنگ، دوباره حسن خان معین الرعایا مشهور به معاون الملک  باز سازی شد. از خصوصیات تکیه معاون الملک، قرار گرفتن در گودی (در قدیم به خاطر سرما و گرما) و کاشی کاری هایی با نقش کربلا و حضرت ابوالفضل است.

امتیاز قابل ملاحظه و استثنایی این بنا در کاشی کاری آن است. به گفته کارشناسان میراث فرهنگی کرمانشاه کاشی‌های برجسته و نیمه برجسته با نقوش بسیار زیبا و رنگ‌های صددرصد طبیعی که در این بنا به کار رفته در جهان بی‌همتاست. تصاویری که بر روی کاشی‌ها حک شده شامل صحنه‌هایی از غزوات محمد ٫ نبردهای علی، حوادث کربلا، تصاویر سلاطین باستانی ایران از جمله پادشاهان هخامنشی و تصاویری از تخت جمشید است که در نوع خود بی نظیر است. معماری این نبا را حسن خان معاون الملک در ابتدا به حسین نقاش تهرانی و سیدابوالقاسم مانی واگذار می‌کند که پس از چندی حسین کاشی پز تهرانی میناچی را نیز برای باسازی بنا به کرمانشاه دعوت می‌کند.

تکیه معاون الملک دارای سه در ورودی است که در غربی به خیابان حداد عادل در شمالی به کوچه معاون الملک و در جنوبی به کوچه ایلخانی مشرف است.

این بنا از سه قسمت حسینیه، زینبیه و عباسیه تشکیل شده است.

حسینیه

مجموعه بنا در حدود شش متر از سطح خیابان پایین‌تر است به طوری که برای ورود به حسینیه باید از ۱۷پله بزرگ عبور کرد. در کنار پله‌های ورودی، سقاخانه کوچکی وجود دارد که به وسیله کاشیهایی با نقوش پابوالفضل تزیین شده است.

حسینیه صحن کوچکی است که در اطراف آن حجره‌های دوطبقه و طاق نماهای متعددی قرار گرفته است که سراسر دیوارهای آن با کاشیهای زیبا آراسته شده است. داخل طاق نماهای این بخش به وسیله تابلوهای کاشی کاری شده پوشیده شده که صحنه‌هایی از عزاداری شامل سینه زنی قمه زنی و تصاویری از خلفا و سلاطین ایران و بارگاه سلیمان را نشان می‌دهد. همچنین اشعاری از واله کرمانشاهی در توصیف بنا و تاریخ خاتمه کاشی کاری آن نیز در این قسمت به چشم می‌خورد.

زینبیه

بخش میانی یا زینبیه به صورت صحن مسقفی است که اطراف آن به وسیله حجره‌های متعددی احاطه شده است. غرفه‌های طبقه فوقانی محل استقرار زنان شرکت کننده در مراسم سوگواری بوده است. سقف بنابه صورت گنبدی روپوش است که گنبد زیرین به صورت عرق چین و نمای گنبد فوقانی فلزی است. تمام دیوارها و حجره‌های اطراف با کاشی‌های زیبا شامل ۱۸تابلو از صحنه‌های غم‌انگیز کربلا تزیین شده است. در قسمت بالای دیواره گنبد هشت تابلوی کاشی کاری شده قرار دارد.

این تابلوهای زیبا صحنه‌هایی از عروج محمد و دیدن علی در معراج، ضمانت رضا برای آهو، قربانی کردن اسماعیل توسط ابراهیم، نبرد علی در خیبر باطل کردن جادوی جادوگران فرعون توسط موسی و مکتب خانه فرزندان علی را به تصویر کشیده است.

همچنین در حاشیه پایین آن اشکال متعددی از سلاطین اساطیری و تاریخی و مرثیه‌های متعددی از محتشم کاشانی با خط «میرزا حسن خان» خطاط کرمانشاهی به چشم می‌خورد. قبر معاون الملک بانی تکیه که در سال ۱۳۲۷هجری شمسی در گذشته در این بخش قرار دارد.

عباسیه

بنای عباسیه به صورت صحن وسیعی است که در قسمت شرقی آن بنای دوطبقه‌ای ساخته شده و در قسمت جنوبی آن ایوانی با دو ستون آجری برپا شده است. دیوارهای عباسیه نیز با کاشی هفت رنگ تزیین شده که بر روی آنها صحنه‌هایی از ورود یوسف به کنعان و بارگاه علی و پسرش حسین دیده می‌شود. در این صحن تصاویری نیز از شخصیت‌های مذهبی و سیاسی و مهره‌هایی از رجال دوره قاجار بر روی کاشی هانقش بسته است. تکیه معاون‌الملک اثری زیبا و باشکوه است که همواره گردشگران بسیاری را به سوی خود می‌کشاند.