اخبار داخلی /

کرمان خاستگاه تاریخ ایران زمین

کرمان خاستگاه تاریخ ایران زمین
کرمان خاستگاه تاریخ ایران زمین
تاریخ انتشار : 1395/08/18

 

حَمّام گَنْجْعَلی‌خان در ضلع جنوبی میدان گنجعلی خان و در میانه بازار بزرگ کرمان واقع است. در سال ۱۰۲۰ ه ق(۱۶۱۱ میلادی) ساخته شده‌ و معمار آن سلطان محمد، معمار یزدی بوده است. حمام گنجعليخان 26 متر طول 30 متر عرض و حدود 1300 متر مربع زیربنا دارد و شامل سردر، دالان ورودی، رختکن، هشتی حدفاصل گرمخانه، خزینه، چال حوض، بخش خصوصی و تون می‌باشد. رختکن این حمام دارای 6 غرفه است که از انتها به هم مرتبط هستند و هریک به طبقه‌ای از مردم اختصاص داشته است.خزینه حمام، بخش مخصوص استحمام حکام و بزرگان داراي دو قسمت آب سرد و گرم بوده و در کف آن دو ديگ مسين بزرگ نصب گرديده که گرماي آن از طريق تون يا “گلخن” که در زير خزينه قرار گرفته تامین می شده است. حرارت لازم به وسيله سوزاندن بوته هاي بياباني ایجاد می گردیده. در حمام گنجعليخان مجسمه‌های مومی در جاهای مختلف ملبس به لباس‌های سنتی از طبقات مختلف جامعه آن زمان مردم کرمان، صحنه‌هایی از استحمام به شیوه سنتی را به نمایش گذاشته‌اند. در کنار این مجسمه‌ها وسایل مختلف حمام نیز نمایش داده می‌شود. این مجسمه‌ها در سال 1352 در دانشکده هنرهای زیبای تهران، طراحی و به حمام گنجعليخان منتقل شدند. آب حمام گنجعليخان از طريق قنات “شهرآباد” تامين و تا سال 1316 داير بوده است. اما در حال حاضر کاربری گردشگری پیدا کرده و تبدیل به موزه مردم شناسی کرمان شده است.

باغ شاهزاده ماهان در فاصله ٣٥ کیلومتری جنوب شرقی شهر کرمان و در فاصله شش کیلومتری شهر ماهان در مسیر جاده کرمان ـ بم درنزدیکی دامنه ارتفاعات جوپار بنا گردیده است. ارتفاع این منطقه از سطح دریای آزاد ۱۸۵۰ متر است.

باغ شاهزاده ماهان در عصر قاجار در دوران یازده ساله فرمانفرمایی عبدالحمید میرزا ناصرالدوله (١٢٩٨ ه . ق تا ١٣٠٩ ه. ق) احداث گردید که با مرگ وی ساخت باغ ناتمام ماند. باغ تخت شاهزاده به مساحت ٥/٥ هکتار با شکلی مستطیلی که طول کلی داخل باغ ٤٠٧ متر و عرض آن ١٢٢ متر است. بناهای باغ شاهزاده ماهان عبارتند از کوشک اصلی که در انتهای فوقانی باغ قرار دارد. سر در خانه در مدخل باغ به صورت بنایی خطی و در دو طبقه بنا گردیده است. سطوح کف در باغ عمدتاً از مخلوط قلوه سنگ با ملات تشکیل شده است این ترکیب در دو محدوده اطراف بالاخانه و سردرخانه دارای نقوش هندسی است.

از آجر در پله‌ها و حاشیه باغچه‌ها استفاده شده و سنگ در مرز میان کرت‌ها با پیاده راه‌ها و دیگر لبه بندی‌ها وجود دارد. مصالح بناهای باغ عمدتاً آجر و اندود می‌باشد که در جاهایی مانند سردرخانه توسط کاشی نره مزین گردیده است.


بنای بالاخانه کلاً اندود می‌باشد. دیواره باغ اندود کاهگل است که در نزدیکی سردر خانه و بالاخانه به دلیل خصوصیت فضایی محوطه‌های مذکور به ترکیب آجر و اندود گچ تبدیل می‌گردد. قنات تیگران که از ارتفاعات کوه جوپار سرچشمه می‌گیرد منبع آب باغ شاهزاده ماهان است. درختان و نباتات در بستر منطقه باغ شاهزاده ماهان از قبیل نارون وحشی و چتری، زبان گنجشک یا وَن، چنار، سپیدار، سروهای زینتی پیراکانتا، گونه‌های ارس زینتی، شیر خشت، بید، بم، شنگ و کاج هستند.

مجموعه گنجعلیخان در مرکز شهر کرمان و در کنار بازار بزرگ کرمان قرار دارد. گنجعلی بیک ملقب به گنجعلیخان از از حکام مشهور زمان شاه عباس بود که در آبادی این منطقه کوشید. او برای اینکه در وسط شهر تفرجگاه‌های عمومی وجود داشته باشد، ابتدا یک میدان بزرگ ایجاد کرد. این میدان که بیش از صد متر طول و پنجاه متر عرض دارد از چهار طرف با بناهای عام المنفعه شامل مدرسه، مسجد، بازار و حمام ، چهارسوق، آب‌انبار و ضرابخانه محصور شده و یک مجموعه عالی از آثارعمرانی عصر صفوی است.معمارآن استادسلطان محمد معماریزدی میباشد. مساحت کل مجموعه گنجعلیخان ۱۱۰۰۰ مترمربع است. میدان گنجعلیخان، مستطیل شکل، به طول ۱۰۱ و عرض ۵۰ متر است در سال ۱۰۰۵ ه ق ساخته شده است. صحن این میدان در سال ۱۳۹۰ به وسیله لودر تخریب گردید. بازار گنجعلیخان نیزدر سال ۱۰۰۵ ه ق ساختهو بین چهارسوق و بازاراختیاری است.و در بخش جنوبی میدان گنجعلیخان قرار گرفته است. طول این بازار نزدیک به ۹۳ متر و عرض آن ۷۵/۵ متر است و ۷۵/۵۳۴ متر مربع مساحت دارد. مدرسه و کاروانسرای گنجعلیخان در ضلع شرقی میدان گنجعلی خان واقع شده و روزگاری مدرسه ای پر رونق بوده که بعدها به کاروانسرا تبدیل گردیده است . بر کاشی های کتیبه سر در آن تاریخ ۱۰۰۷ ه. ق مطابق با ۱۵۹۸ میلادی نقش بسته و معمار آن محمد سلطانی یزدی بوده است ودر سال ۱۰۲۱ ه ق تبدیل به کاروانسرا شده است. بر اساس منابع موجود آقا محمد خان قاجار این مدرسه را تخریب کرده است و در حال حاضر تبدیل به دانشکده هنر شده است. مسجد گنجعلی‌خان در ضلع شرقی و در جوار سرای گنجعلی‌خان واقع شده است. تاریخ احداث مسجد سال 1700 قمری است. تمامی سطح داخلی گنبد با مقرنسکاری و تزیینات مرسوم دوره صفویه تزیین شده است. ضرابخانه گنجعلی‌خان (موزه سکه) در اواسط بازار غربی و در شمال میدان واقع است.این بنا از آثار اواخر دوره گنجعلی‌خان است و محل ضرب سکه و مسکوکات طلا و و نقره دولتی بوده است و در حال حاضر انواع سکه‌های قدیمی در غرفه‌های آن به نمایش گذاشته شده و یکی از معتبرترین موزه‌های سکه ایران است. آب انبار در حد میانی بازار غربی قرارگرفته است و دارای سردری زیبا با تزیینات مربوط به دوره صفویه می‌باشد. تاریخ احداث آن 1029 قمری است. آب انبار به دستور علیمردان خان پسر گنجعلی‌خان بنا شده است و معمار آن استاد عبدا… بوده است. سرای گنجعلی‌خان در ضلع شرقی میدان و در محور آن سردر بلند و زیبایی وجود دارد که تاریخ احداث آن سال 1007 قمری می‌باشد. ساختمان این سرا در دو طبقه احداث شده است.در طبقه زیرین دکاکین و در طبقه بالا حجره‌های تجار ساخته شده‌اند. از جمله بناهای دیگر که از این حاکم مشهور به جا مانده، مجموعه گنجعلیخان در داخل شهر کرمان و ربا ط زین الدین (کاروانسرای گنجعلیخان) در راه یزد- کرمان، حوض خان در راه کرمان – مشهد وتعدادی قنات در شهر کرمان بوده‌است. سهمی از درآمد مجموعه و قنات‌ها به آستان قدس رضوی داده می‌شد.این بناها در لشکرکشی‌های آقا محمدخان صدمات جبران ناپذیری دیده‌است.